Rak płuc, czyli nowotwór złośliwy płuc i opłucnej, to najczęstszy rodzaj nowotworu w Polsce i jednocześnie najczęstsza przyczyna zgonów wśród pacjentów z chorobami onkologicznymi. Ta smutna statystyka ma związek z późną wykrywalnością raka płuc, co z kolei spowodowane jest specyfiką choroby, która przez wiele lat może rozwijać się, nie dając praktycznie żadnych charakterystycznych objawów. Dlatego tak ważna jest wiedza na temat profilaktyki raka płuca oraz tego, jakie symptomy powinny nas zaniepokoić i skłonić do wizyty u lekarza rodzinnego lub specjalisty pulmonologa. Wczesne wykrycie raka płuca daje szansę na jego wyleczenie. W zaawansowanym stadium jest to praktycznie niemożliwe.
Rak płuc w Polsce i na świecie
Rak płuc stanowi główną przyczynę zgonów na choroby onkologiczne w Polsce – co roku umiera na niego około 14 tys. mężczyzn i około 8 tys. kobiet, jest to również najczęściej diagnozowany rodzaj nowotworu w naszym kraju. W 2020 roku odpowiadał za niemal 16% zachorowań na nowotwór złośliwy wśród mężczyzn i za niemal 10% wśród kobiet [4].
Zgodnie z danymi WHO w samym 2020 roku rak płuc został rozpoznany w ponad 2,2 mln przypadków i spowodował około 1,8 mln zgonów na całym świecie.[5]
Czym jest rak płuc?
Jak wszystkie rodzaje raka, także rak płuc polega na niekontrolowanym namnażaniu się patologicznych (nowotworowych) komórek, które w tym przypadku zlokalizowane są w płucach lub opłucnej.
Pierwotny rak płuca jest nowotworem pochodzącym z komórek nabłonkowych. Najczęściej rozpoznaje się 4 typy histologiczne raka płuc: największy odsetek stanowi rak gruczołowy, a dalej w kolejności są rak płaskonabłonkowy, rak drobnokomórkowy i rak wielkokomórkowy [1]. Nowotwory te można podzielić na dwie grupy: nabłonkowe nowotwory niedrobnokomórkowe oraz nabłonkowe nowotwory drobnokomórkowe [2].
Zmiany w płucach mogą narastać latami, nie dając objawów na tyle charakterystycznych, by zastosowana została wobec pacjenta procedura diagnostyki onkologicznej. Raka płuc często wykrywa się przypadkowo, na przykład przy okazji okresowych badań kontrolnych w pracy.
Rak płuca rozwija się w okolicy dużych oskrzeli lub obwodowo, a przerzuty dotyczą najczęściej węzłów chłonnych, wątroby, mózgu, kości i szpiku kostnego.
Jakie są rokowania w raku płuc?
Rokowanie chorych na raka płuca zależy najczęściej od pierwotnego stopnia zaawansowania oraz od typu raka. U chorych w zaawansowanym stadium nowotworu rokowanie zależy w największym stopniu od stanu sprawności i stopnia ubytku masy ciała przed rozpoznaniem choroby. [1].
W przypadku niedrobnokomórkowego raka płuc przeżycie 5-letnie w zależności od stopnia zaawansowania wynosi:
- I stopień – 60% do 70%
- II stopień – 40% do 50%
- IIIa stopień – poniżej 15%
- IIIb i IV stopień – 1%
W przypadku raka drobnokomórkowego dla chorych nieleczonych mediana przeżycia wynosi 6 do 8 miesięcy. W przypadku chorych leczonych, odsetek pacjentów przeżywających 5 lat wynosi 29% przy guzie ograniczonym do płuca, 18 % w chorobie lokoregionalnej i 3% przy przerzutach odległych.[6, 8]
Czynniki ryzyka zachorowania na raka płuca
Prawdopodobieństwo zachorowania na raka płuc znacząco wzrasta u osób palących tytoń, a także tych narażonych na bierne palenie. Dotyczy to zarówno klasycznych wyrobów tytoniowych, jak i e-papierosów.
Do wzrostu ryzyka raka płuc, lecz w znacznie mniejszym stopniu, przyczyniają się również narażenie na radon oraz inne czynniki rakotwórcze, takie jak wdychanie lotnych związków chemicznych i fizycznych zawieszonych w powietrzu (szacuje się, że zanieczyszczone powietrze odpowiada za około 1-2 procent przypadków raka w Stanach Zjednoczonych). [7]
Ryzyko zachorowania na raka płuca jest również większe u osób z predyspozycją genetyczną, zwłaszcza gdy zaburzenia dotyczą zdolności do naprawy uszkodzeń DNA spowodowanych przez czynniki rakotwórcze.
Do czynników zwiększających ryzyko zachorowania należy również wiek powyżej 55 lat.
Wczesne objawy raka płuca
We wczesnej fazie rozwoju rak płuca może nie dawać żadnych objawów. Mitem jest, iż zmiany nowotworowe w płucach powodują uciążliwy kaszel – na samym początku choroby kaszel nie musi się pojawiać, choć zazwyczaj towarzyszy jej w zaawansowanym stadium, gdy rak płuc jest już najczęściej nieoperacyjny i daje bardzo złe rokowania.
Pierwsze objawy, które wskazują na raka płuc, wiążą się zazwyczaj z obecnością w tkance płuc guza naciekającego miąższ płuc i tkanki zewnątrzpłucne lub z rozrostem guza do oskrzeli [2]. Rak płuc we wczesnym stadium rozpoznawany jest zazwyczaj przy okazji badań tomograficznych klatki piersiowej z innych wskazań – jego wykrycie umożliwia wówczas radykalne usunięcie zmian. Dlatego tak ważna jest profilaktyka i badania przesiewowe (niskodawkowa tomografia komputerowa klatki piersiowej), zwłaszcza u osób z grup ryzyka.
Ważne jest również uważne przyglądanie się swojemu organizmowi i reagowanie na wszystkie niepokojące sygnały. Jednym z nich, mogącym wskazywać na rozwój raka płuc, jest postępująca duszność i świszczący oddech. Tego rodzaju symptomy często pojawiają się u osób palących wyroby tytoniowe i bywają przez nie lekceważone, podobnie jak tzw. kaszel palacza. Tymczasem, choć zarówno duszność, jak i kaszel mogą mieć wiele przyczyn, często stanowią one pierwsze i jedyne we wczesnym stadium objawy raka płuc [2].
Kaszel przy zmianach nowotworowych w płucach jest zazwyczaj mokry i wiąże się z odkrztuszaniem gęstej wydzieliny. Jeśli zatem tego rodzaju kaszel utrzymuje się powyżej 2 tygodni, koniecznie należy poinformować o tym lekarza rodzinnego, który powinien zalecić diagnostykę w kierunku raka płuc.
Rak płuc może spowodować również niedodmę i rozwój zakażenia w części płuc, które leczone jest antybiotykami. Taka sytuacja (zapalenie płuc) może w każdym przypadku wskazywać na rozwój nowotworu, dlatego wymaga, oprócz leczenia, także konsultacji z pulmonologiem i diagnostyki onkologicznej.
Wskazaniem do wizyty u lekarza i wykonania badań jest również utrzymująca się przez dłuższy czas chrypka i odkrztuszanie wydzieliny z obecnością krwi [3]. Przy zmniejszonej objętości płuc i zmianach w ich obrębie utrudniających oddychanie częstym symptomem jest również uczucie zmęczenia i znużenia, które bywa bagatelizowane i nie wiąże się go zwykle z poważną chorobą. Tymczasem takie przewlekłe zmęczenie może świadczyć o rozwijającej się w organizmie chorobie nowotworowej.
Reasumując, do niepokojących objawów mogących świadczyć o raku płuc i wymagających konsultacji z lekarzem, należą:
- kaszel utrzymujący się powyżej 2 tygodni,
- uczucie duszności, zwłaszcza gdy jest ono narastające,
- świszczący oddech,
- odkrztuszanie wydzieliny z krwią (krwioplucie),
- utrzymująca się chrypka,
- zmęczenie, osłabienie i znużenie.
W późniejszych stadiach raka płuc pojawia się ból w klatce piersiowej i barkach, może też wystąpić uszkodzenie nerwu w rejonie szyi i twarzy, co skutkuje opadaniem powieki, zwężeniem źrenicy i zanikiem potliwości po jednej stronie twarzy (tzw zespół Hornera) [2]. Typowe objawy raka płuca w kontekście zespołu żyły głównej górnej to obrzęk twarzy i szyi, duszność, kaszel i zaczerwienienie skóry twarzy. Mogą też pojawić się trudności w przełykaniu, chrypka, zawroty, bóle głowy i silny ból w klatce piersiowej. Tego rodzaju objawy wskazują niestety na zaawansowaną chorobę.
Podkreślmy jednak, że potencjalne objawy raka płuca mogą być wywołane przez mniej poważne choroby, dlatego w każdym przypadku konieczna jest wizyta u lekarza rodzinnego lub pulmonologa i wykonanie badań, które pomogą znaleźć przyczynę dolegliwości. I odwrotnie: nawet niewinne i na pozór błahe symptomy mogą być spowodowane przez zmiany nowotworowe, a zatem nie wolno ich bagatelizować.
Diagnostyka i leczenie raka płuc
Przy podejrzeniu raka płuca w pierwszej kolejności przeprowadza się dokładny wywiad chorobowy oraz RTG klatki piersiowej lub tomografię komputerową klatki piersiowej. Wskazane są również badania na oznaczenie poziomu markerów nowotworowych CEA i CA 125. W zaawansowanym stadium choroby przeprowadza się również badania molekularne w kierunku mutacji genu EGFR oraz rearanżacji ALK oraz ROS-1, ekspresji białka PD-L1 .
Leczenie jest dobierane indywidualnie dla danego pacjenta. Najczęściej stosuje się leczenie immunologiczne lekami immunokompetentnymi, dlatego bardzo ważne są badania histopatologiczne guza z wykorzystywaniem prób immunohistochemicznych (IHC) oraz genetycznych, tak by optymalnie dobrać leczenie dla danego pacjenta. W przypadku raka niedrobnokomórkowego płuca możliwe jest zastosowanie leczenia radykalnego lub paliatywnego (u chorych z zaawansowanym nowotworem).
W LUX MED Onkologia diagnozujemy i leczymy raka płuc w ramach NFZ. Jeśli w danym przypadku zalecane jest leczenie chirurgiczne kierujemy przygotowanego przez nas pacjenta do ośrodka specjalizującego się w resekcjach w obrębie układu oddechowego, po czym kontynuujemy leczenie w LUX MED Onkologia.
Jeśli lekarz podejrzewa raka płuc, zgłoś się do nas telefonicznie 22 430 87 00 lub wysyłając formularz kontaktowy. Do poradni onkologicznej nie potrzebujesz skierowania, ale jeśli nim dysponujesz lub masz już założoną kartę DiLO poinformuj nas o tym przy rejestracji.
Profilaktyka raka płuc
Mogłoby się wydawać, że skuteczną metodą profilaktyki raka płuc mogą być badania przesiewowe RTG oraz badania cytologiczne plwociny, jednak niestety tak nie jest [1]. Przy okazji badania RTG klatki piersiowej można wprawdzie wykryć zaawansowanego raka płuc, jednak na wczesnym etapie rozwoju choroby zmiany mogą być niezauważalne.
Do dużo bardziej skutecznych metod diagnostyki profilaktycznej należy niskodawkowa tomografia komputerowa (TK) klatki piersiowej. Osoby należące do grup ryzyka (palacze, osoby narażone na wdychanie rakotwórczych związków chemicznych) powinny rozważyć wykonywanie badań kontrolnych przynajmniej raz na dwa lata, zwłaszcza po 50. roku życia.
Badania przesiewowe stanowiące profilaktykę raka płuca to również te prowadzone w kierunku wykrycia rozedmy płuc i oceny ryzyka sercowo-naczyniowego przez określenie uwapnienia w naczyniach wieńcowych [1].
Do metod profilaktyki raka płuc określanej jako profilaktyka pierwotna należy natomiast wyeliminowanie narażenia na dym tytoniowy (rzucenie palenia w przypadku osób palących czynnie oraz wykluczenie kontaktu z dymem w przypadku osób palących biernie) i inne substancje rakotwórcze (np. wymiana dachu z azbestu).
