Dietetyka onkologiczna
W czasie walki z nowotworem oraz rekonwalescencji po leczeniu onkologicznym organizm wymaga szczególnej troski dietetycznej. Podstawowy problem stanowi niedożywienie, występujące u około połowy osób dotkniętych nowotworem, a prawidłowe postępowanie żywieniowe często warunkuje powodzenie terapii. U 5-20% chorych wyniszczenie jest bezpośrednią przyczyną zgonu w terminalnym okresie choroby.
Wsystępowanie oraz stopień niedożywienia zależy od rodzaju nowotworu, stopnia jego zaawansowania i wieku chorego. Zwykle występuje ono w przypadku chorób dotykających układ pokarmowy, płuca, gruczoł krokowy. Najbardziej narażone są osoby starsze i dzieci.
Leczenie nowotworów często wymaga radykalnych i inwazyjnych metod jak operacja, chemioterapia czy radioterapia. Poza niszczącym wpływem na komórki nowotworowe, możliwe jest także negatywne oddziaływanie na inne tkanki. Odpowiednia podaż kalorii oraz mikroskładników jest niezbędna, aby organizm miał siłę walczyć z niepożądanymi skutkami leczenia. Samo zapotrzebowanie energetyczne osoby dotkniętej nowotworem złośliwym może zwiększyć się nawet o 20%. Trzeba jasno zaznaczyć, że nie istnieją badania potwierdzające tezę, jakoby głodówka potrafiła powstrzymać rozwój choroby.
DIETA BOGATOBIAŁKOWA LEKKOSTRAWNA
Właśnie taki model żywieniowy rekomenduje się osobom w trakcie leczenia nowotworu oraz rekonwalescencji po przebytej chorobie.
Zwiększona podaż aminokwasów to niezbędny czynnik potrzebny do efektywnej budowy oraz odbudowy tkanek, komórek odpornościowych, enzymów czy hormonów. Zalecenie lekkostrawności jest podyktowane dbałością o skupienie wszystkich sił organizmu na walce z chorobą i regeneracji, a nie na trawieniu.
- Należy jeść 5-6 niedużych posiłków w regularnych odstępach. Komponowanie każdej porcji warto zacząć od wyboru produktu bogatego w pełnowartościowe, zwierzęce białko. Najcenniejsze z nich to chude gatunki mięsa, ryby, chudy nabiał oraz jaja.
- Redukcji powinna ulec ilość spożywanej soli. Osobom w przebiegu choroby nowotworowej zaleca się nie przekraczać 3g na dobę, co w praktyce oznacza przygotowywanie posiłków bez soli i bardzo mocne ograniczenie spożycia produktów w nią bogatych jak konserwy mięsne, sery żółte, wędzone ryby, słone przekąski i fast foody.
- Należy unikać żywności wysoko przetworzonej. Odpadają wszelkie produkty z dużą zawartością dodatków funkcjonalnych E, słodkie gazowane napoje, słodycze i koncentraty.
- Unikamy Żywności ciężkostrawnej jak tłuste potrawy, pełnoziarniste produkty mączne oraz kasze, rośliny strączkowe, ziarna i orzechy, ostre przyprawy czy produkty poddane smażeniu.
- Zwracamy uwagę na produkty bogate w witaminy i mikroelementy. Jemy jak najwięcej lekkostrawnych warzyw i owoców. Niektóre składniki słyną z działania przeciwnowotworowego. To przede wszystkim przeciwutleniające witaminy, barwniki roślinne oraz kwasy tłuszczowe omega-3 pochodzące z ryb.
- Potrawy najlepiej przygotowywać piekąc oraz gotując w folii oraz na parze. Warzywa i owoce obieramy bardzo cienki i rozdrabniamy zaraz przed spożyciem, aby zachować jak najwięcej cennych składników.
ZALECENIE ŻYWIENIOWE DLA LEKKOSTRAWNEJ DIETY BOGATOBIAŁKOWEJ
| Grupa produktów | Zalecane | Dopuszczalne w niewielkich ilościach | Przeciwwskazane |
| Mięso i jego przetwory | Chudy drób, chuda wołowina i cielęcina. Chude wędliny najlepiej drobiowe | Dziczyzna, parówki, podroby | Tłuste mięsa i wędliny, wędzonki. Wyroby z mięsa wędzonego i peklowanego |
| Nabiał i jaja | Mleko słodkie, chudy nabiał, jogurt, kefir, maślanka, jaja gotowane na miękko | Mleko pełnotłuste, tłusty nabiał, jajecznica gotowana na parze | Ser żółty, ser topiony, ser pleśniowy, ser typu feta, jaja smażone i na twardo. Przy mdłościach mleko w postaci płynnej ograniczamy do minimum |
| Ryby | Gatunki chude i średnio tłuste: dorszowate, pstrąg, flądra, okoń, leszcz | Morskie gatunki tłuste: łosoś, makrela, śledź | Słodkowodne gatunki tłuste: węgorz, sum, karp. Ryby wędzone, konserwy rybne |
| Warzywa i owoce | Owoce dojrzałe bez skórki i pestek. Jabłka, brzoskwinie, cytrusy, owoce jagodowe,banany, marchew,sałata, pomidory, dynia, warzywa gotowane i rozdrobnione | Wiśnie, kiwi, melony, brokuł, kalafior, zielony groszek | Owoce niedojrzałę i suszone, gruszki, czereśnie, kapusta, czosnek, papryka, rzodkiewki, wszystkie warzywa strączkowe |
| Produkty i potrawy skrobiowe | Ziemniaki gotowane, puree, jasne pieczywo, drobne kasze, biały ryż, drobny makaron | Pieczywo typu graham, pieczywo cukiernicze, kasza jaglana, leniwe, naleśniki | Frytki, placki ziemniaczane, pieczywo razowe, grube kasze, brązowy ryż, gruby makaron. Kluski kładzione |
| Strączkowe | Fasolka szparagowa, krem z ciecierzycy, soczewicy | Pozostałe zabronione-zbyt ciężkostrawne | |
| Orzechy | Wszystkie zabronione-zbyt ciężkostrawne | ||
| Tłuszcze | Masło, słodka śmietana, oliwa z oliwek, olej rzepakowy | Margaryny miękkie | Smalec, łój, margaryny twarde |
| Przyprawy | Cukier, sól, sok z cytryny, koperek, melisa, natka pietruszki, goździki | Pieprz ziołowy, bazylia, tymianek, oregano | Ocet, musztarda, papryka i pozostałe ostre przyprawy |
| Napoje | Herbata, kawa zbożowa, napoje owocowe i warzywne | Słaba kawa | Mocne kakao, czekolada, mocna kawa, słodkie napoje gazowane |
| Cukier i słodycze | Miód naturalny, dżemy, galaretki, budynie, biszkopty | Ciasto drożdżowe, babka piaskowa lekka, herbatniki | Chałwa, czekolada, batoniki, ciasteczka z kremem, faworki, pączki, torty, ciasta francuskie, cukierki |
| Potrawy i zupy | Mięsa gotowane i pieczone w folii. Risotto, krupnik z zupy warzywnej, kleiki, kremy marchwiowe, dyniowe, pomidorowe | Zapiekanki z kasz, warzyw i mięs. Rosół, pieczarkowa, zupy zabielane śmietaną i zagęszczane mąką | Potrawy smażone i duszone z tłuszczem. Bliny, krokiety, bigos, kapuśniak z zupy na mocnym wywarze z mięsa |
FORTYFIKACJA DIETY
Jadłospis pacjenta onkologicznego powinien zawierać nie tylko dużo białka i witamin, ale też musi się odznaczać odpowiednio wysoką kalorycznością. Tylko zapewniając dużą podaż kalorii, możemy być pewni, że wzmocnimy organizm, a układ odpornościowy będzie działał z maksymalną wydajnością. Fortyfikacja to inaczej wzmacnianie żywności w celu zwiększenia jej wartości odżywczej, co można uzyskać na dwa sposoby:
- Dodając produkty naturalne o dużej zawartości kalorii, czyli na przykład żółtka jaj, masło, oleje roślinne, śmietankę czy miód.
- Dodając preparaty specjalnie w tym celu stworzone (dostępne w aptekach). Do wyboru mamy produkty jednoskładnikowe zawierające białka, węglowodany lub tłuszcze oraz produkty wieloskładnikowe o różnym stosunku tych trzech makroskładników. Ten drugi rodzaj zazwyczaj zawiera także dodatek witamin i mikroelementów.
Przy fortyfikowaniu produktów spożywczych należy wziąć pod uwagę ograniczony apetyt i inne dolegliwości pacjenta onkologicznego. Często oprócz dodawania odżywczych preparatów, konieczna jest także zmiana smaku i tekstury pokarmu. Potrawy muszą być urozmaicone i mało przetworzone.
Wioleta Mówińska, dietetyk
Żródło:
Kłęk S., Jankowski M., Kruszewski WJ et al. Clinical nutrition in oncology: Polish recommendations. -Oncol Clin Pract 2015; 11: 172-188
Zalecenia zdrowego żywienia w schorzeniach układu krążenia, układu oddechowego, narządu ruchu, psychosomatycznych i onkologicznych IŻŻ, Warszawa 2012
KONSULTACJE DIETETYCZNE
Pacjent LUX MED Onkologia może skorzystać z bezpłatnej konsultacji dietetycznej w trzech sytuacjach:
- jest Pacjentem oddziału szpitalnego LUX MED Onkologia i samodzielnie zgłasza potrzebę konsultacji,
- jest Pacjentem oddziału szpitalnego LUX MED Onkologia, a jego stan zdrowia wymaga konsultacji dietetycznej,
- ma skierowanie na konsultację dietetyczną od lekarza prowadzącego w LUX MED Onkologia.
Więcej informacji w artykule: Konsultacje dietetyczne w ramach leczenia onkologicznego w LUX MED Onkologia
Ściągnij plik w formacie PDF : ŻYWIENIE PACJENTÓW ONKOLOGICZNYCH
