Choroby nowotworowe to, po zaburzeniach kardiologicznych najczęstsza przyczyna zgonów na świecie. Kilkanaście lat wstecz celem onkologa było podanie terapii o największej efektywności bez względu na koszty jakimi są działania niepożądane często o ciężkim, nieodwracalnym przebiegu.
Onkologia to dziś najszybciej rozwijająca się gałąź medycyny. Codziennie słyszymy doniesienia o nowych technologiach i terapiach.
Jak w gąszczu informacji znaleźć te sprawdzone i potwierdzone, a co jest internetową futurystyką?
Nowe terapie onkologiczne wyrastają jak grzyby po deszczu, a naszym zadaniem jest działanie na wielu płaszczyznach: wyleczenie choroby onkologicznej to priorytet, ale czy to koniec naszych możliwości?
Jak zmodyfikować codzienne życie, żeby zminimalizować ryzyko raka? Czy badania kontrolne to wszystko co możemy zaoferować naszemu pacjentowi? Czy w sytuacji choroby niewyleczalnej (stadium 4) jedynym celem jest „zaleczenie” choroby? Jak sobie radzić z powikłaniami naszych działań?
Założeniem każdej terapii onkologicznej jest wyleczenie z choroby. Wczesne wykrycie raka wiąże się często jedynie z zabiegiem operacyjnym. W talii onkologa są także inne możliwości takie jak radioterapia, chemioterapia, znane od kilku lat terapie celowane (rozpoznają bezpośrednio fragmenty komórki raka) oraz leki aktywujące układ immunologiczny (pobudzają zarówno układ odpornościowy organizmu jak i bezpośrednio blokują komórki raka).
Kiedy już mamy ustalony rodzaj terapii, co dalej? Jest szereg działań zarówno ze strony samego pacjenta i rodziny, a także zespołu medycznego, które mogą zapewnić nie tylko wyleczenie, ale także długie i zdrowe życie bez nawrotu raka. Bardzo często zapominamy o możliwościach terapii wspomagających.
Leczenia pacjenta onkologicznego to działanie wielokierunkowe
Każdy Zespół Onkologiczny w swoich szeregach poza lekarzem, pielęgniarką onkologiczną powinien uwzględniać psychoonkologa, dietetyka i fizjoterapeutę.
Dietetyk kliniczny
Podstawą naszego funkcjonowania jest dostarczanie środków odżywczych czyli dieta. Prawidłowe żywienie w trakcie i po leczeniu onkologicznym zmniejsza ryzyko nie tylko nawrotu choroby, ale także pomaga zminimalizować najczęstsze powikłania leczenia m.in. nudności, wymioty, utratę masy ciała.
Niedożywienie jest negatywnym czynnikiem rokowniczym. Często pierwszym objawem są zaburzenia smaku, zmniejszenie apetytu, a co za tym idzie obniżenie jakości i częstości posiłków. Narastający stopień niedożywienia skutkuje utratą mięśniowej masy ciała (w tym utratą białka), obniżeniem poziomu odporności i w tym mechanizmie zwiększonym ryzykiem infekcji ogólnoustrojowych.
Człowiek to organizm złożony będący w równowadze (homeostazie), którą bardzo łatwo zaburzyć. Zdrowy, nieobciążony chorobami organizm szybko wyrówna nieprawidłowości. W sytuacji choroby i leczenia już nie.
Prawidłowo zbilansowane w zakresie składników i kaloryczności posiłki pozwalają zachować dobrostan organizmu, a odżywiony organizm przyspiesza gojenie i skraca okres rekonwalescencji. Pacjent onkologiczny często wymaga „wzbogacenia” diety o sztuczne preparaty wysokobiałkowe.
Dietetyk powinien być głównym członkiem każdego oddziału szpitalnego, nie tylko onkologicznego.
Fizjoterapeuta
Każdy kojarzy fizjoterapię jako podstawowy element okresu pooperacyjnego. Zapominamy, jak ważnym elementem w onkologii jest współpraca pacjent-fizjoterapeuta.
Ważny jest okres pooperacyjny związany z powrotem do pełnej funkcjonalności niezależnie od zabiegu (np. mastektomia z usunięciem węzłów chłonnych) – u takich pacjentek konieczna jest rehabilitacja przywracająca funkcjonalność klatki piersiowej i kończyn górnych, a także zmniejszająca ryzyko wtórnych obrzęków limfatycznych (obrzmienie ręki, możliwe uczucie ciężkości, możliwe ograniczenie ruchomości, dolegliwości bólowe jako wynik napięcia skóry).
Uruchamianie pacjenta leżącego po „dużych zabiegach” (np. operacje brzuszne usunięcia nowotworów trzustki, żołądka, jelita grubego) lub powikłań pooperacyjnych (reoperacja, zapalenie pooperacyjne).
Fizjoterapia powinna towarzyszyć pacjentowi przez cały okres leczenia niezależnie od stanu zdrowia i sprawności. Rodzaj ćwiczeń rehabilitacyjnych dostosowuje się indywidualnie – od ćwiczeń kondycyjnych jak poprawa chodu, postawy, ćwiczenia oddechowe zmniejszające duszność, po rehabilitację bierną pacjenta leżącego w łóżku. Nie można zapominać, że regularna aktywność fizyczna zmniejsza ryzyko raka i wielu chorób układu sercowo-naczyniowego.
Psychoonkolog
Wspominana już homeostaza organizmu to dobrobyt i równowaga ciała i ducha. Ciężka choroba jaką jest nowotwór to poza stresem ciała także obciążenie psychiczne. Każdy pacjent bez względu na etap terapii powinien mieć możliwość konsultacji i stałej opieki psychoonkologicznej. Wsparcie emocjonalne jest niezbędną składową procesu leczenia – udzielane przez personel zarówno pacjentowi jak i jego bliskim, którzy często nie są w stanie zaakceptować choroby najbliższych.
Psychoonkolog pomaga przejść przez etap choroby, ale także często staje się powiernikiem wszystkich problemów związanych z życiem pacjenta. Pełni podwójną rolę: jest członkiem Zespołu, ale także swoimi działaniami stara się zminimalizować stres i problemy pojawiające się pomiędzy jego członkami.
Leczenie onkologiczne to wielokierunkowy, wieloetapowy i długotrwały proces wymagający dobrego kontaktu pacjenta z lekarzem. Rola lekarza jest bardzo ważna – wytycza on standardy postępowania w zakresie terapii przeciwnowotworowej. Musimy pamiętać, że jest to jedynie część drogi do sukcesu jakim ma być wyleczenie i długie, zdrowe życie.
Trudno wyobrazić sobie zespół onkologiczny bez pełnego zaangażowania pielęgniarki onkologicznej, psychoonkologa, dietetyka i fizjoterapeuty.
Dobra organizacja pracy zespołu onkologicznego jest w stanie nawet w trudnej sytuacji znaleźć złoty środek. Aby droga w trakcie i po terapii owocowała sukcesami musimy wspólnie działać, kontaktować się i rozwiązywać pojawiające się problemy.
W naszym zgranym, profesjonalnym i odpowiedzialnym Zespole pacjenci i ich potrzeby są naszym priorytetem. Od wielu lat kierujemy się i wcielamy realnie w życie zasadę: sukces ma wielu Ojców (Matek).
