Rak szyjki macicy to jeden z najczęściej rozpoznawanych nowotworów złośliwych diagnozowanych u kobiet. Jest też w czołówce chorób nowotworowych prowadzących do zgonu. Choroba ma podstępny charakter, ponieważ nawet przez kilka lat rozwoju może nie dawać żadnych objawów lub objawy są na tyle niespecyficzne, że zmiany nowotworowe pozostają niezdiagnozowane. Z tego powodu bardzo ważne są badania przesiewowe, czyli profilaktyka raka szyjki macicy. Dowiedz się, jakie objawy powinny skłonić do wizyty u lekarza i poszerzonej diagnostyki, jakie są czynniki ryzyka zachorowania na raka szyjki macicy i jak wygląda leczenie.
Czym jest nowotwór złośliwy szyjki macicy?
Nowotwór złośliwy szyjki macicy, czyli inaczej rak szyjki macicy, to choroba, przy której rokowania zależą głównie od stadium, w jakim jest rozpoznana. Niestety wiele kobiet bagatelizuje pierwsze objawy i zaniedbuje wizyty kontrolne u ginekologa oraz badania cytologiczne. Tymczasem raka szyjki macicy poprzedza wewnątrznabłonkowa neoplazja szyjki macicy (CIN), czyli stan przedrakowy, który można wykryć w tym właśnie badaniu i odpowiednio wcześnie wdrożyć leczenie.
Nowotwór złośliwy szyjki macicy w większości przypadków rozwija się na granicy nabłonka gruczołowego, który wyściela jamę macicy i kanał szyjki, i nabłonka płaskiego, który pokrywa pochwę i część pochwową szyjki macicy [1].
Rak szyjki macicy zajmuje czwarte miejsce pod względem częstości występowania wśród kobiet – po raku piersi, raku trzonu macicy i raku jajnika. W przebiegu nowotworu złośliwego macicy wyróżnia się trzy rodzaje zmian: zmiany dysplastyczne szyjki macicy, raka przedinwazyjnego oraz inwazyjnego raka szyjki macicy [2].
Przyczyny raka szyjki macicy
Jest wiele czynników, które zwiększają ryzyko rozwoju raka szyjki macicy, niemniej jednak przyczyny tej choroby nadal nie są znane współczesnej medycynie. Do najpoważniejszych czynników ryzyka należy przewlekłe zakażenie ludzkim wirusem brodawczaka (HPV) [3]. Szacuje się, że około połowa zdiagnozowanych przypadków raka szyjki macicy ma związek z zakażeniem tym wirusem.
Prawdopodobieństwo rozwoju choroby zwiększa również wczesne rozpoczęcie współżycia i duża liczba partnerów seksualnych (ze względu na ryzyko zakażenia wirusem HPV), obniżenie odporności, choroby o podłożu autoimmunologicznym, przewlekłe i nawracające stany zapalane pochwy, długotrwałe stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych oraz palenie wyrobów tytoniowych [1].
Objawy raka szyjki macicy
Rak szyjki macicy najczęściej przez wiele lat rozwija się bezobjawowo lub objawy są bardzo łagodne i niespecyficzne. Pierwsze niepokojące objawy świadczą zazwyczaj w zaawansowanym stadium choroby [2]. Wczesne symptomy raka szyjki macicy to m.in. wodniste krwiste upławy o nieprzyjemnym zapachu, krwawienie po stosunku, krwawienia między miesiączkami i pojawiające się po menopauzie, dłuższe i bardziej obfite niż zwykle krwawienia miesiączkowe, bóle w dolnej części brzucha i okolicy krzyżowo-lędźwiowej oraz miednicy.
Jeśli guz zlokalizowany jest tak, że powoduje ucisk na drogi moczowe, może spowodować ich niedrożności. Pojawia się wówczas zapalenie i niewydolność nerek, może dojść też do gromadzenia w nerkach płynów (wodonercza). To z kolei powoduje problemy z oddawaniem moczu, łącznie z zatrzymaniem moczu oraz obrzęki nóg.
Przy zaawansowanym raku szyjki macicy częste symptomy to osłabienie, utrata masy ciała i brak apetytu, bolesne parcie na mocz i stolec oraz nadciśnienie. W wielu przypadkach kobiety zgłaszają się do lekarza dopiero wtedy, gdy wystąpią te zaawansowane objawy. Leczenie jest wówczas nadal możliwe, ale rokowania są na ogół niepomyślne.
Wyróżnia się cztery stadia zaawansowania raka szyjki macicy. W stadium IVB raka szyjki macicy pojawia się rozsiew do odległych narządów – przerzuty raka do mózgu, płuc, kości i węzłów chłonnych.
Diagnostyka raka szyjki macicy
Przy podejrzeniu raka szyjki macicy wykonuje się w pierwszej kolejności badanie ginekologiczne i dopochwowe USG ginekologiczne, które przeprowadza się w 5–10 dniu cyklu miesiączkowego [1].
Wczesne zmiany nowotworowe i zmiany przedrakowe można wykryć na podstawie badania cytologicznego, które polega na ocenie mikroskopowej komórek pobranych z tarczy i kanału szyjki macicy. Cytologia powinna być wykonana nie wcześniej niż 4 dni po i nie później niż 4 dni przed miesiączką.
Jeśli w badaniu cytologicznym ujawnione zostaną niepokojące zmiany, które nie są widoczne w badaniu ginekologicznym, wykonywana jest koloskopia, która pozwala dokładnie przyjrzeć się ścianom szyjki macicy i pobrać materiał do badania histopatologicznego, czyli wykonać biopsję z części pochwowej szyjki macicy i kanału szyjki macicy.
W niektórych przypadkach, gdy wyniki poprzednich badań są niejednoznaczne, lekarz zaleca dodatkowo rezonans magnetyczny, który pozwala ocenić wielkości i zasięgu guza, wykryć obecności nacieku na parametrium i innych narządach miednicy oraz ocenić stan węzłów chłonnych.
Przy podejrzeniu nacieków z guzów nowotworowych do przedniej lub tylnej ściany pochwy wykonuje się cystoskopię i rektoskopię. Rak szyjki macicy najczęściej jest jednak diagnozowany na podstawie badania cytologicznego i nieprawidłowości w badaniu ginekologicznym.
W tym miejscu należy podkreślić, że poszczególne metody diagnostyczne i ich skuteczność zależą od stopnia zaawansowania raka szyjki macicy. Na przykład wczesne zmiany w stadium IA raka szyjki macicy nie będą wyczuwalne w badaniu ginekologicznym, nie będą też widoczne w badaniu rezonansem magnetycznym.
Diagnostyka raka szyki macicy obejmuje również spektroskopię i pozytonową tomografię emisyjną PET. Badania obrazowe służą jednak głównie do metod pomocniczych, czyli do określania rozległości i stopniowania guza nowotworowego. Zmiany nowotworowe wykrywa z powodzeniem badanie cytologiczne.
Metody leczenia raka szyjki macicy
Leczenie raka szyjki macicy zależy od stopnia zaawansowania zmian nowotworowych i ogólnego stanu zdrowia pacjentki. Bierze się pod uwagę także jej plany odnośnie do posiadania potomstwa. Rak szyjki macicy we wczesnym stadium oraz dysplastyczne zmiany leczone są metodą operacyjną polegającą na usunięciu fragmentu szyjki macicy. Przy zaawansowanym raku szyjki macicy usuwana jest cała macica oraz węzły chłonne miednicy. Po operacji stosowana jest najczęściej radioterapia, a jeśli występują przerzuty, także chemioterapia [3].
W LUX MED Onkologia leczymy raka szyjki macicy w ramach NFZ. Dotyczy to leczenia chirurgicznego oraz systemowego. Prowadzimy Szybką Terapię Onkologiczną. Jeśli jesteś zainteresowana leczeniem w LUX MED Onkologia w Warszawie, zapraszamy do kontaktu: (22) 430 87 00 lub przez poniższy formularz kontaktowy.
Profilaktyka raka szyjki macicy
Najskuteczniejszą metodą profilaktyki raka szyjki macicy są regularne wizyty kontrolne u ginekologa i cytologia, którą zaleca się wykonywać raz w roku przed 30. rokiem życia i co 2–3 lata w późniejszych latach życia [2]. Wcześnie wykryte zmiany przedrakowe (dysplastyczne) i nieinwazyjny rak szyjki macicy to prawie 100 procent szans na wyleczenie. Im później zdiagnozowany nowotwór, tym bardziej niekorzystne są rokowania.
Kolejną skuteczną metodą profilaktyki raka szyjki macicy są szczepienie przeciwko HPV, które zapobiegają zakażeniu wirusem HP, wymienianemu wśród najistotniejszych czynników ryzyka rozwoju raka szyjki macicy. Szczepić powinno się dziewczęta przed rozpoczęciem współżycia płciowego, około 12. roku życia. Podczas badania cytologicznego można stwierdzić również obecność w nabłonku szyjki DNA wirusa HPV. Regularna cytologia ratuje życie!
W LUX MED Onkologia prowadzimy program badań przesiewowych – kobiety spełniające jego kryteria mogą wykonać u nas cytologię w ramach NFZ. Bezpłatną cytologię na NFZ można też wykonać w ramach konsultacji ginekologicznej w poradni ginekologicznej LUX MED Onkologia przy ul. Św. Wincentego 103 w Warszawie.
