Tylko 5–10 proc. wszystkich przypadków nowotworów można przypisać obciążeniu genetycznemu, pozostałe 90–95% ma swoje korzenie w środowisku i stylu życia.[1] Według amerykańskich danych około 5 proc. nowych przypadków nowotworów rocznie można przypisać nieoptymalnej diecie. Biorąc pod uwagę typ nowotworu, najbardziej dietozależnym nowotworem jest rak jelita grubego.[2] O tym, co jeść, aby obniżyć ryzyko zachorowania na nowotwór złośliwy jelita grubego, rozmawiamy z Wioletą Mówińską, dietetyczką kliniczną i psychodietetyczką LUX MED Onkologia.
W przypadku raka jelita grubego niewłaściwe odżywianie się może przyczyniać się do ponad 38 proc. zachorowań. Dlaczego to właśnie jelito, a nie np. żołądek, jest tak mocno narażone na powstawanie zmian nowotworowych?
Rak żołądka znajduje się w czołówce najczęściej występujących nowotworów u człowieka, ale rzeczywiście jelito grube pod tym względem jest jeszcze bardziej narażone. W obu przypadkach ogromne znaczenie ma sposób odżywiania się, ale wystarczy pomyśleć, przez jaki długi czas szkodliwe składniki diety mogą negatywnie oddziaływać z nabłonkiem. Podczas trawienia jedzenie przebywa zdecydowanie najdłużej w jelicie grubym, zachodzi w nim wiele procesów metabolicznych oraz procesy gnilne, więc substancje kancerogenne mają większe pole do popisu.
Przykład dotyczący konkretnej grupy produktów i ich działania pronowotworowego w jelicie grubym: zbyt częste spożywanie mięsa (głównie tłustego i czerwonego) może prowadzić do zwiększenia poziomu kwasów żółciowych w jelicie grubym. Kwasy żółciowe są metabolizowane przez bakterie jelitowe do kwasu deoksycholowego. Ten zaś, zgodnie z wynikami badań przeprowadzonych na szczurach, jest odpowiedzialny za powstawanie raka.
Czego najczęściej brakuje w żywieniu osób, które właśnie otrzymały rozpoznanie raka jelita grubego?
Należy tutaj wskazać przede wszystkim źródła błonnika, witamin i mikroelementów. Do najważniejszych można zaliczyć warzywa, owoce, orzechy oraz ziarna zbóż i pestki. To bardzo ważne, aby każdy posiłek zawierał przynajmniej jedno typowe źródło włókna pokarmowego i cennych mikroskładników.
Z przeciwnowotworowych właściwości słyną barwniki roślinne – dbajmy zatem, aby w naszej diecie nie zabrakło kolorów. Nie wolno też zapomnieć o mikrobiocie jelitowej, która odgrywa szczególnie ważną rolę w prawidłowym przebiegu procesów w jelicie grubym. W diecie większości osób zdecydowanie brakuje kiszonek i produktów fermentowanych.
Jakie błędy dietetyczne najczęściej popełniają osoby z nowotworami przewodu pokarmowego?
Każdy nowotwór rządzi się swoimi prawami, ale można sformułować kilka uniwersalnych zasad. Niemal zawsze zalecana jest dieta lekkostrawna z ograniczeniem czerwonego mięsa i soli. Osoby chore często zapominają, jak dużą wagę powinny przykładać do wybierania produktów mało obciążających układ trawienny, czyli niewzdymających, niezbyt tłustych i poddanych mało inwazyjnej obróbce termicznej.
Dwa kolejne poważne i najczęściej pojawiające się błędy osób cierpiących na nowotwory to spożywanie zbyt małej ilości pełnowartościowego białka i za niska kaloryczność diety. Organizm musi mieć budulec i energię, żeby sprostać leczeniu i ciężkiej walce z chorobą. U osób niedożywionych lub zagrożonych niedożywieniem trzeba szukać wszelkich sposobów, aby przezwyciężyć zmniejszony apetyt i spożywać odpowiednią ilość jedzenia.
Co i jak jeść, aby obniżyć ryzyko raka jelita grubego? Czego unikać?
Poza częstym sięganiem po warzywa, owoce, orzechy, ziarna, pestki czy kiszonki, należy pamiętać o unikaniu szkodliwych składników diety.
Za najgorsze trzeba uznać produkty smażone, wędzone, wysoko przetworzone, z dużym dodatkiem soli lub cukru oraz wędliny utrwalane azotynami. Powinno się ograniczyć spożycie czerwonego mięsa, a zwiększyć w diecie podaż ryb, które zawierają niezwykle cenne kwasy omega-3.
Spośród witamin najbardziej pozytywnym działaniem odznacza się witamina D, która w okresie jesienno-zimowym staje się najważniejszym suplementem w naszej szerokości geograficznej. Natomiast najistotniejsze pierwiastki o działaniu przeciwnowotworowym to wapń, selen i cynk.
O czym jeszcze warto pamiętać w kontekście profilaktyki raka jelita grubego?
Tytoń i alkohol zdecydowanie zwiększają ryzyko rozwoju nowotworu jelita grubego. Nadwaga i brak aktywności fizycznej to kolejne dwa czynniki, często skorelowane ze sobą, również podnoszące prawdopodobieństwo niekorzystnych zmian.
Następnym aspektem, na który trzeba zwrócić uwagę, są wszelkie przewlekłe zmiany zapalne w obrębie układu pokarmowego jak choroba Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Do tej grupy można też włączyć infekcję bakterią Helicobacter pylori. To właśnie te procesy nieleczone latami często prowadzą do rozwoju nowotworów.
Dziękujemy za rozmowę.
Zachęcamy również do zajrzenia na stronę: Dietetyka onkologiczna oraz do artykułów:
***
W LUX MED Onkologia diagnozujemy i leczymy nowotwory w ramach umów z NFZ. Do terapii onkologicznej podchodzimy holistycznie, dlatego naszym Pacjentom i Pacjentkom zapewniamy możliwość bezpłatnej konsultacji dietetycznej i psychologicznej, a także rehabilitację onkologiczną. Zapraszamy do kontaktu.
[1] Anand P, Kunnumakkara AB, Sundaram C, Harikumar KB, Tharakan ST, Lai OS, Sung B, Aggarwal BB. Cancer is a preventable disease that requires major lifestyle changes. Pharm Res. 2008 Sep;25(9):2097-116. doi: 10.1007/s11095-008-9661-9. Epub 2008 Jul 15. Erratum in: Pharm Res. 2008 Sep;25(9):2200. Kunnumakara, Ajaikumar B [corrected to Kunnumakkara, Ajaikumar B]. PMID: 18626751; PMCID: PMC2515569.
[2] Zhang FF, Cudhea F, Shan Z, Michaud DS, Imamura F, Eom H, Ruan M, Rehm CD, Liu J, Du M, Kim D, Lizewski L, Wilde P, Mozaffarian D. Preventable Cancer Burden Associated With Poor Diet in the United States. JNCI Cancer Spectr. 2019 May 22;3(2):pkz034. doi: 10.1093/jncics/pkz034. PMID: 31360907; PMCID: PMC6649723.
