Według raportu WHO z 2024 roku około 1 na 5 osób w ciągu swojego życia zachoruje na nowotwór, około 1 na 9 mężczyzn i 1 na 12 kobiet umrze z powodu tej choroby. Niestety wokół raka narosło wiele mitów i nieprawdziwych informacji wprowadzających zamęt w proces leczniczy. Czy można wyleczyć zmiany nowotworowe alternatywnymi metodami? Czy efekty terapii onkologicznej zależą od nastawienia pacjenta? Poznaj odpowiedzi na te i inne pytania dotyczące raka i dowiedz się, które z mniej i bardziej popularnych przekonań na temat chorób nowotworowych mijają się z prawdą.
MIT 1. Rak to wyrok śmierci
Pacjenci otrzymujący diagnozę choroby nowotworowej często wpadają w panikę i spodziewają się rychłej śmierci. Tymczasem ryzyko zgonu z powodu raka sukcesywnie spada – wraz z postępem medycyny dostępne są innowacyjne metody leczenia, takie jak terapia celowana czy różne rodzaje immunoterapii. Ponad 90 procent pacjentów z wykrytym rakiem piersi, tarczycy i prostaty przeżywa 5 lat i więcej od momentu diagnozy [1]. Należy oczywiście pamiętać, że długość życia danej osoby po otrzymaniu diagnozy zależy od wielu czynników, w tym przede wszystkim od stopnia zaawansowania choroby. Jednak rak to nie wyrok, a długoletnie okresy remisji są obecnie jak najbardziej osiągalne, zwłaszcza gdy leczenie podjęte jest na wczesnym etapie.
MIT 2. Raka można wyleczyć witaminą C
Od lat 70. XX wieku w opinii publicznej funkcjonuje mit, że raka można wyleczyć, przyjmując wysokie dawki witaminy C. Bazuje on na przekonaniu, że witamina C ma właściwości działające toksycznie na komórki rakowe. Początkowe badania nad możliwością leczenia raka wysokimi dawkami witaminy C dawały obiecujące rezultaty, jednak później okazało się, że badania te przeprowadzone były w nieprawidłowy sposób. Teza, że witamina C leczy raka, nie ma obecnie potwierdzenia w badaniach klinicznych.
Naukowcy badają jednak wpływ podawania pacjentom tej witaminy na zwiększenie skuteczności innych metod leczenia zmian nowotworowych, takich jak chemioterapia i radioterapia. Trwają też badania dotyczące skuteczności podawania witaminy C w celu złagodzenia skutków ubocznych terapii onkologicznej [2].
MIT 3. Raka można wyleczyć ziołami
Medycyna naturalna bazuje na stosowaniu ziół i mieszanek ziołowych do leczenia różnego typu schorzeń. Przekonanie o skuteczności ziół jest oparte na wielowiekowej tradycji, jednak nie wszystkie z tych przekonań znajdują potwierdzenie w badaniach naukowych. Obecnie nie ma wystarczających dowodów, które wskazywałyby, że raka można wyleczyć za pomocą ziół [3]. Co więcej, próby leczenia choroby nowotworowej mieszankami ziołowymi mogą mieć niebezpieczne dla zdrowia pacjenta konsekwencje. Zioła mogą wchodzić w interakcje z lekami, także tymi podawanymi w czasie terapii onkologicznej. Nie zawsze znane są interakcje ziół i np. chemioterapii oraz skutki jednoczesnego przyjmowania mieszanek ziołowych i leków stymulujących układ odpornościowy.
Zioła mogą osłabiać efekty konwencjonalnego leczenia lub nadmiernie je intensyfikować. Na przykład dziurawiec i inne zioła zwiększające wrażliwość na światło, nie mogą być stosowane podczas terapii. Natomiast żeń-szeń i borówka azjatycka mogą zwiększać ryzyko krwawienia po operacji [3].
Kolejna problematyczna kwestia dotyczy tego, że mieszanki ziołowe mogą zawierać różne ilości substancji czynnych, zależnie od tego, jak, gdzie i kiedy zostały zbierane rośliny oraz w jaki sposób je przechowywano. Stosowanie ziołowych mieszanek może mieć różne skutki uboczne, zwłaszcza w okresie, gdy organizm jest osłabiony chorobą nowotworową i intensywnym leczeniem.
Dlatego zawsze należy skonsultować z lekarzem zamiar przyjmowania preparatów ziołowych w czasie terapii. Pod żadnym pozorem nie należy też zaprzestawać właściwego leczenia w nadziei, że raka da się wyleczyć w sposób „naturalny”, za pomocą ziół.
MIT 4. Biopsja spowoduje rozsianie raka
Wiele kobiet po otrzymaniu wstępnej diagnozy raka piersi obawia się biopsji w przekonaniu, że wkłucie igły spowoduje rozprzestrzenienie się komórek rakowych poza pierwotną zmianę. Takie ryzyko potencjalnie istnieje, ale jest ono relatywnie niewielkie i nie powoduje przerzutów do odległych narządów [4], natomiast korzyści z dokładnej diagnozy na podstawie biopsji są zdecydowanie większe. Dowody naukowe wskazują, że ryzyko przemieszczenia komórek nowotworowych wywołane biopsją może potencjalnie zwiększyć szanse na lokalny nawrót zmian, ale nie ma wpływu na przerzuty obejmujące odległe narządy i długoterminowe rokowania [4].
W celu zminimalizowania ryzyka przemieszczania się komórek nowotworowych stosowane są igły o jak najmniejszej średnicy – niektóre badania sugerowały, że ryzyko rozsiewania się zmian nowotworowych związane jest bezpośrednio z biopsją igłami o dużej średnicy [4]. Wykorzystywane są również mniej inwazyjne metody pobierania tkanek do badania histopatologicznego, np. biopsja próżniowa (mammotomiczna).
MIT 5. Pozytywne nastawienie wpływa na sukces leczenia raka
Często można usłyszeć twierdzenie, że nastawienie pacjenta w dużej mierze stanowi o powodzeniu leczenia onkologicznego. Pozytywna i optymistyczna postawa ma zwiększać prawdopodobieństwo sukcesu, a negatywne, pesymistyczne myśli obniżać szansę na powodzenie terapii. Nie da się zaprzeczyć, że optymizm potrafi zdziałać cuda, jednak nie ma naukowych dowodów na związek powodzenia terapii onkologicznej z pozytywnym lub negatywnym nastawieniem pacjenta [5].
Co więcej, wymóg optymistycznego podejścia do procesu leczenia może wiązać się z dodatkowym obciążeniem dla pacjenta. Wiele osób po usłyszeniu diagnozy odczuwa smutek, gniew i inne niepozytywne emocje. Trudno im wykrzesać z siebie optymizm, a słysząc, że negatywne myśli mogą spowodować niepowodzenie terapii, pacjent może dodatkowo pogrążyć się w depresji. Najbardziej racjonalnym podejściem wydaje się pozwolenie każdemu pacjentowi na indywidualne przeżywanie sytuacji związanej z chorobą. Nauka nie potwierdza, że pozytywne nastawienie jest konieczne dla sukcesu terapii (choć może pomóc radzić sobie z okolicznościami związanymi z chorobą i jej leczeniem).
Inne mity dotyczące czynników ryzyka choroby nowotworowej
Istnieje jeszcze wiele innych mitów na temat raka, m.in. ten, że jedzenie cukru stanowi główną przyczynę zachorowania. Nauka nie potwierdza takiej zależności przyczynowej, choć dieta o wysokiej zawartości cukru może przyczynić się do nadmiernego przyrostu masy ciała, a otyłość wiąże się ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na kilka rodzajów raka (zobacz też: Czy rak lubi cukier?) [1].
Do mitów (nieprawdziwych przekonań) na temat raka należą również twierdzenia, że do zachorowania przyczyniają się linie energetyczne czy przekaźniki sieci telefonii komórkowej, a wzrost ryzyka rozwoju raka piersi wiąże się ze stosowaniem antyperspirantów. Badania naukowe nie potwierdzają takich zależności, podobnie jak nie wykluczają możliwości, że osoba nieobciążona genetycznie zachoruje na nowotwór w związku z narażaniem się na działanie czynników ryzyka, a osoba z mutacją genową pozostanie zdrowa (zobacz też: Po co badać geny pod kątem raka?).
