Rak jąder nie jest częstym nowotworem – szacuje się, że dotyczy około 1,5 procenta wszystkich nowotworów złośliwych diagnozowanych u mężczyzn. Każdego roku w Polsce notuje się około 1100 nowych zachorowań oraz ponad 100 zgonów z powodu raka jądra. Najczęściej diagnozuje się go u młodych mężczyzn w wieku od 20 do 44 lat (26% zachorowań, 7% zgonów).[1]
Skuteczność leczenia zależy w dużej mierze od wczesnego wykrycia zmian nowotworowych, dlatego bardzo ważne jest zgłoszenie się do lekarza, gdy tylko pojawią się niepokojące objawy. Sprawdź, jakie symptomy mogą wskazywać na raka jądra, jakie są czynniki ryzyka oraz metody diagnostyki i leczenia tego nowotworu oraz na czym polega prewencja tej choroby.
Czym jest rak jądra i jakie daje rokowania?
W większości przypadków raka jądra diagnozuje się nienasieniaki (60 procent przypadków), zaś w pozostałych 40 procentach nowotworów zarodkowych jądra są to tzw. nasieniaki, czyli zmiany nowotworowe, które powstają z komórek rozrodczych [2]. Nowotwory jądra mogą rozwijać się ze wszystkich tkanek jądra i mogą mieć charakter złośliwy lub niezłośliwy. Najczęściej spotykanym nowotworem jądra jest nowotwór z grupy nowotworów zarodkowych jądra [3].
Rak jąder jest nowotworem złośliwym, co oznacza, że komórki nowotworowe namnażają się w sposób niekontrolowany i niepohamowany, dając przerzuty do odległych części ciała. Tkanka nowotworowa w pierwszej fazie jest niewykrywalna w badaniu palpacyjnym, jednak w dość krótkim czasie może pojawić się wyczuwalny guzek i inne niepokojące objawy.
W przypadku raka jądra rokowania są jednak na ogół dobre; odsetek przeżyć 5 lat i dłużej wynosi 90 procent [1]. Skuteczności terapii sprzyjają wczesne rozpoznanie choroby, dlatego wszelkie niepokojące objawy należy zgłosić lekarzowi.
Jakie są czynniki ryzyka zachorowania na raka jądra?
Medycyna nie dysponuje na chwilę obecną wiedzą na temat konkretnych przyczyn raka jąder, wskazuje natomiast na czynniki ryzyka sprzyjające rozwojowi tej choroby. Są to:
- wcześniejsze zmiany nowotworowe w drugim jądrze,
- niezstąpienie jąder, czyli tzw. wnętrostwo,
- hipogonadyzm (niewydolność lub atrofia jąder),
- zespół Klinefeltera.
Niewielki wzrost ryzyka zachorowania na raka jąder dotyczy prawdopodobnie również osób, u których ten nowotwór występował rodzinnie, jednak zależność ta nie została dostatecznie udowodniona [2]. Natomiast nie ma dowodów na to, że do raka jąder mogą przyczynić się urazy tego rejonu ciała.
Jak objawia się rak jądra?
Na wczesnym etapie guz jądra jest w większości przypadków całkowicie uleczalny, dlatego tak ważne jest jak najszybsze rozpoznanie choroby. Objawy, które powinny skłonić do wizyty u lekarza i poszerzonej diagnostyki w kierunku raka jądra to:
- niebolesne powiększenie jądra z towarzyszącym zaczerwienieniem skóry moszny – powiększenie jądra to najczęstszy wczesny objaw nowotworu: jest ono wówczas twarde i wyraźnie cięższe od zdrowego jądra,
- niebolesna masa, której nie da się oddzielić od jądra,
- uczucie ciężaru w mosznie,
- obrzęk jądra, niereagujący na leczenie zachowawcze,
- szybko narastające powiększenie moszny spowodowany gromadzącym się w niej płynem,
- ból moszny,
- wyczuwalny guzek na jądrze,
- w niektórych przypadkach rozwój guza poprzedza zmniejszenie się jądra objętego zmianami nowotworowymi.
Jeśli wystąpią powyższe objawy, należy udać się do lekarza urologa lub lekarza pierwszego kontaktu, który zadecyduje o dalszym postępowaniu. Jeśli chcesz skorzystać z konsultacji urologicznej w ramach NFZ, musisz udać się najpierw do lekarza rodzinnego po skierowanie do poradni urologicznej.
Bardzo ważne, by nie lekceważyć objawów i nie czekać aż miną samoistnie. Nieleczona choroba będzie postępować, a rokowania w zaawansowanym stadium raka jądra są zdecydowanie gorsze. Przy raku jądra dość szybko pojawiają się przerzuty, o których mogą świadczyć bóle w jamie brzusznej i bóle kostne, objawy neurologiczne (przerzuty do mózgu) i plucie krwią (przerzuty do płuc). Każda zmiana wyglądu jąder lub moszny – zarówno pod względem rozmiaru, jak i wyglądu skóry – jest sygnałem, że należy odwiedzić lekarza i skonsultować te symptomy. Nie zawsze świadczą one o raku jąder, ale trzeba taką ewentualność brać pod uwagę i w razie potwierdzenia przypuszczeń, podjąć jak najszybciej działania mające na celu opanowanie choroby.
Diagnostyka i leczenie raka jąder
Główną metodą wstępnego rozpoznania raka jądra jest badanie fizykalne. Jako dodatkową metodę stosuje się badanie USG, które pozwala wykryć także niewielkie zmiany nowotworowe. Dokładne rozpoznanie choroby możliwe jest na podstawie badania histopatologicznego jądra usuniętego z dostępu pachwinowego [4]. Po potwierdzeniu raka jądra należy skonsultować się z onkologiem.
W LUX MED Onkologia prowadzimy poradnię onkologiczną w ramach NFZ. Jeśli nie wiesz, do którego lekarza się zapisać, nie martw się, nasze rejestratorki skierują Cię do właściwego specjalisty. Umawianie konsultacji: (22) 430 87 00 lub za pomocą poniższego formularza kontaktowego.
Aby ocenić stopień zaawansowania choroby nowotworowej, wykonuje się badania biochemiczne (parametry wątrobowe i nerkowe), morfologię krwi, badanie stężenia markerów nowotworowych (beta-HCG, AFP, LDH), tomografię komputerową klatki piersiowej, jamy brzusznej i miednicy mniejszej, scyntygrafię kości (przy występowaniu bólów kostnych) oraz rezonans magnetyczny OUN (przy występowaniu objawów neurologicznych).
Podstawową metodą leczenia raka jądra jest radykalna orchidektomia, czyli usunięcie zmienionego chorobowo jądra z dostępu pachwinowego [4]. Dalsze leczenie zależy od rodzaju nowotworu i stopnia zaawansowania choroby i może polegać na radioterapii, chemioterapii lub wycięciu węzłów chłonnych jamy brzusznej [4]. Usunięcie jądra nie ma wpływu na zdolność do współżycia i płodność mężczyzny, o ile drugie jądro funkcjonuje prawidłowo.
Profilaktyka raka jąder
Podstawową metodą profilaktyki raka jąder zalecaną każdemu młodemu mężczyźnie jest samobadanie jąder [5], optymalnie raz w miesiącu, najlepiej pod prysznicem lub w czasie kąpieli. W tym celu należy przetaczać jądra pomiędzy kciukiem a palcem wskazującym w kierunku od góry do dołu. Jeśli wyczuwalny jest twardy, niebolesny guzek w strukturze jądra lub moszny lub występuje różnica w wielkości jąder, należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza. Do wizyty u lekarza urologa powinno skłonić także wszelkie uczucie dyskomfortu w obrębie moszny lub zaczerwienienie skóry w tym obszarze.
Listopad jest miesiącem solidarności z mężczyznami zmagającymi się z nowotworami gruczołu krokowego oraz rakiem jąder. W Australii zapoczątkowana została kampania społeczna o nazwie Movember, która przypada właśnie na listopad i ma na celu zwiększenie świadomości i wiedzy na temat wczesnych objawów nowotworów układu moczowo-płciowego, w tym raka jąder, u mężczyzn.
