Rak tarczycy jest dość rzadkim typem nowotworu złośliwego – w Polsce każdego roku diagnozuje się około 4 tysięcy przypadków tej choroby, ale liczba ta w ostatnich latach znacznie wzrosła [1]. Rak przytarczyc po raz pierwszy opisany został w 1904 roku i także jest rzadkim rodzajem nowotworu. W 2021 roku Krajowy Rejestr Nowotworów odnotował niemal 5000 zgłoszeń zachorowań na nowotwory tarczycy i innych gruczołów wydzielania wewnętrznego. Dowiedz się, jakie są wczesne objawy raka tarczycy i przytarczyc, jak diagnozuje się tego rodzaju zmiany i jakie są metody leczenia oraz profilaktyki.
Nowotwór złośliwy tarczycy i przytarczyc – co to za choroby?
Rak tarczycy jest nowotworem złośliwym gruczołów wydzielania wewnętrznego. Jest rzadkim typem nowotworu – stanowi około 1 procenta wszystkich diagnozowanych zmian nowotworowych. Czterokrotnie częściej dotyka kobiety niż mężczyzn, bardzo rzadko diagnozowany jest u dzieci.
Rokowania przy raku tarczycy są na ogół pomyślne, niemniej jednak skuteczność leczenia zależy w dużej mierze od tego, jak wcześnie zdiagnozowana zostanie choroba.
Do najczęstszych rodzajów raka tarczycy należy rak brodawkowaty. Rozwija się on powoli, ale często daje przerzuty do węzłów chłonnych szyjnych, a także do odległych narządów (płuc, kości). Inny rodzaj raka tarczycy to nowotwór pęcherzykowy. Oba nowotowory wywodzą się z komórek pęcherzykowych (tyreocytów) i ich cechą charakterystyczną jest to, że wychwytują jod, co ma implikacje terapeutyczne.
W rzadszych przypadkach występuje typ anaplastyczny raka tarczycy, który ma na ogół niepomyślne rokowania.
Około jedna czwarta zdiagnozowanych przypadków nowotworów tarczycy to rak rdzeniasty tarczycy (MTC) wywodzący się z komórek C (odpowiedzialnych za wydzelanie kalcytoniny). Ten nowotwór bardzo często jest dziedziczny.
Rak przytarczyc jest przyczyną mniej niż 1 procenta przypadków nadczynności przytarczyc, ale podobnie jak w przypadku raka tarczycy liczba zachorowań stale wzrasta. Na raka przytarczyc z taką samą częstotliwością chorują pacjenci obojga płci. Jednak na jeden z rodzajów nowotworu przytarczyc – gruczolaka przytarczyc z wtórną nadczynnością – trzy razy częściej zapadają kobiety [1].
Przyczyny raka tarczycy i przytarczyc
Wśród czynników zwiększających ryzyko rozwoju raka tarczycy, zwłaszcza pęcherzykowego raka tarczycy o gorszych rokowaniach, w pierwszej kolejności wymienia się niedobór jodu w diecie [1]. Nadmiar jodu może jednak przyczyniać się do rozwoju brodawkowatego raka tarczycy.
Rak rdzeniasty ma z kolei udokumentowane badaniami naukowymi podłoże genetyczne (dziedziczny zespół MEN2A i zespół MEN2B związane z mutacją genu RET, co sprzyja niekontrolowanemu podziałowi komórek i powstawaniu zmian nowotworowych).
Na rozwój raka tarczycy bardziej narażone są kobiety, zwłaszcza pomiędzy 20 a 50 rokiem życia [1].
Ryzyko pojawienia się zmian nowotworowych zwiększa też narażenie okolicy szyi na promieniowanie jonizujące, występująca w rodzinie mnoga gruczolakowatość wewnątrzwydzielnicza (FAP) i polipowatość gruczolakowata oraz zespoły Pendreda, Cowden i Gardnera [2].
Przyczyny raka przytarczyc nie są znane [3]. Czynniki ryzyka to m.in. konieczność dializowania i narażenie okolic szyi na promieniowanie jonizujące oraz mutacja genu HRPT2, który jest odpowiedzialny za kodowanie parafibrominy 1, białka, które hamuje rozwój supresorowego guza.
Objawy raka tarczycy i przytarczyc
Objawy raka tarczycy to:
- wyczuwalny guz zlokalizowany na szyi,
- powiększenie tarczycy (wole),
- powiększenie szyjnych węzłów chłonnych.
Podobne objawy pojawiają się jednak także przy innych chorobach tarczycy, dlatego konieczna jest odpowiednia diagnostyka w kierunku wykrycia zmian nowotworowych. Ze względu na niespecyficzne objawy, rak tarczycy często rozpoznawany jest dopiero w zaawansowanym stadium. Stąd ważna rola badań kontrolnych.
W przypadku raka przytarczyc objawem jest:
- wyczuwalny guz w okolicach żuchwy,
- w badaniu krwi obserwuje się znaczny wzrost poziomu wapnia i PTH.
Diagnostyka raka tarczycy i przytarczyc
Badania diagnostyczne przy podejrzeniu raka tarczycy to przede wszystkim USG tarczycy. Widoczna jest w nim zazwyczaj zmiana lita i dobrze unaczyniona. Podczas badania wykonuje się również biopsję aspiracyjną cienkoigłową (BAC), która pozwala ocenić pobrany wycinek histopatologicznie. Diagnostyka raka tarczycy obejmuje również scyntygrafię tarczycy z użyciem jodu-131, a w niektórych przypadkach także scyntygrafię całego ciała. Wykonuje się również badania takie jak ocena stężenia kalcytoniny, wapnia w surowicy oraz oznaczenie stężenia hormonów TSH, T3 i T4.
Przy raku przytarczyc po zabiegu operacyjnym wykonuje się badanie MRI szyi i RTG klatki piersiowej. Nie należy natomiast wykonywać tomografii komputerowej z kontrastem, gdyż farmaceutyk używany jako “kontrast” zawiera dużą ilość jodu, który “wysyca” komórki nowotworowe, uniemożliwiając przyswojenie jodu radioaktywnego, wykorzystywanego w późniejszej terapii.
Metody leczenia raka tarczycy i przytarczyc
Podstawową metodą leczenia raka tarczycy jest operacja mająca na celu usunięcie guza. W czasie operacji wycina się gruczoł tarczowy oraz węzły chłonne w okolicy tarczycy z przedziału środkowego. Jeśli obecne są przerzuty, wycina się również węzły chłonne śródpiersia.
Stosowane są trzy rodzaje zabiegów chirurgicznych:
- całkowite usunięcie tarczycy,
- wycięcie płata tarczycy zajętego przez zmianę nowotworową,
- operacje uzupełniające po operacji pierwotnej raka tarczycy, podczas których usunięto guz.
Po operacji konieczne jest podawanie tyroksyny, aby uzupełnić niedobór tego hormonu oraz zablokować wydzielanie TSH, którego oddziaływanie mogłoby prowadzić do nawrotu choroby. Jest to tak zwane leczenie supresyjne. Leczenie uzupełniające oraz paliatywne w przypadkach raka tarczycy pęcherzykowego i brodawkowatowego polega na terapii izotopem jodu.
W leczeniu anaplastycznego raka tarczycy i po operacji oszczędzającej tarczycę w raku rdzeniastym i zróżnicowanym stosuje się teleradioterapię. W leczeniu systemowym raka tarczycy czasami stosowana jest również radioterapia i chemioterapia oraz celowane leczenie molekularne z zastosowaniem inhibitorów kinazy tyrozynowej [2].
W przypadku nieoperacyjnego raka przytarczyc stosowana jest terapia mająca na celu zapobieganie hiperkalcemii, czyli obniżenie poziomu wapnia [3]. Stosowane są leki, które łączą się z receptorami wapniowymi przytarczyc i hamują wydzielanie PTH. Stosowane są też inne innowacyjne metody hamujące PTH. Czasami stosowana jest radioterapia [3].
W LUX MED Onkologia prowadzimy leczenie chirurgiczne raka tarczycy w ramach umów z NFZ. Zabiegi chirurgiczne wykonywane są w Szpitalu Św. Wincentego. W przypadku rozpoznania raka tarczycy zapraszamy do kontaktu pod numerem: (22) 430 87 00 lub wysłania poniższego formularza kontaktowego. Leczeniem chirurgicznym raka tarczycy zajmuje się dr Dariusz Żak – chirurg i ordynator oddziału chirurgii onkologicznej w Szpitalu św. Wincentego LUX MED Onkologia.
Profilaktyka raka tarczycy i przytarczyc
W przypadku rodzinnego/dziedzicznego występowania mutacji genetycznych predysponujących do rozwoju raka tarczycy zaleca się wykonanie kontrolnie badań molekularnych genu RET. Badanie takie wykonuje się również w celach diagnostycznych przy podejrzeniu raka tarczycy, ponieważ wynik ma wpływ na wybór metody leczenia i rokowania. Badania molekularne pozwalają też wykryć raka tarczycy we wczesnym stadium.
