Artykuł zaktualizowany w grudniu 2024
Rak piersi jest najczęściej występującym nowotworem złośliwym wśród Polek – rocznie to ponad 16,5 tysiąca przypadków [1]. Największą zachorowalność notuje się u kobiet w przedziale wiekowym 50–69 lat, u młodszych jest znacznie mniejsza, ale niestety rośnie [2]. Niezwykle ważna w przypadku raka piersi jest profilaktyka, w tym samobadanie piersi, które wykonywać powinna każda kobieta. Dowiedz się, jakie są pierwsze objawy raka piersi, kiedy i na jakie badania się zgłosić. Profilaktyka ratuje życie!
Rak piersi – przyczyny
Nowotwór piersi to choroba, do której rozwoju przyczynia się wiele czynników. Bezpośrednią przyczyną raka piersi jest niekontrolowane namnażanie się wadliwych komórek nabłonkowych gruczołu piersiowego, które na wczesnych etapach rozwoju formują guzek.
Czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia nowotworu piersi:
- wiek – ryzyko zachorowania rośnie po 50. roku życia, zwłaszcza po menopauzie [3],
- uwarunkowania genetyczne – obciążenie dziedziczne odpowiada za około 10% wszystkich zachorowań, a ocena ryzyka występowania mutacji BRCA 1 i BRCA 2, zwiększających ryzyko choroby, ma szczególne znaczenie u kobiet, u których krewnych wystąpił rak piersi lub jajnika I stopnia (matka, siostra) lub II stopnia – szczególnie jeśli nowotwór piersi pojawił się u nich przed 40. rokiem życia,
- wysoki poziom estrogenów – ryzyko zachorowania zwiększa wczesna miesiączka lub późna menopauza, długotrwałe stosowanie doustnej antykoncepcji hormonalnej lub hormonalnej terapii zastępczej,
- hormonalna terapia zastępcza w czasie menopauzy,
- duża gęstość piersi, co utrudnia prawidłową ocenę w badaniu profilaktycznym (mammografii), wówczas konieczne badanie USG piersi lub mammografia spektralna,
- wcześniejsze zachorowanie na inne nowotwory (rak jajników, nowotwór macicy),
- dieta bogata w tłuszcze pochodzenia zwierzęcego,
- nadużywanie alkoholu,
- brak aktywności fizycznej,
- narażenie na działanie promieniowania jonizującego.
Rak sutka w dużej części dotyczy kobiet, które nie rodziły lub rodziły po 35. roku życia oraz nie karmiły piersią, ale gdy dojdzie do zachorowania, ciąża i okres do kilku lat po urodzeniu dziecka, zwiększają ryzyko zgonu [3]. Obecnie jednak rozszerza się grupa chorych na raka piersi – niezależna od aktywności hormonów kobiecych.
Rak piersi u mężczyzn zdarza się bardzo rzadko i może być nowotworem dziedzicznym.
Objawy, które powinny skłonić do diagnostyki w kierunku raka piersi
Pierwsze objawy raka piersi to zazwyczaj bolący, wyczuwalny guzek w piersiach. Jest to najczęściej zmiana pierwotna, która w ponad połowie przypadków pojawia się w górnym, bocznym kwadrancie piersi, czyli najbliższej okolicy dołu pachowego. Następnie może dojść do powstawania przerzutów, czyli przenoszenia się komórek nowotworowych poprzez układ limfatyczny do innych narządów i formowania się tam kolejnych ognisk choroby.
Inne najczęstsze objawy mogące wskazywać na nowotwór piersi to:
- wciągnięcie skóry lub brodawki,
- zmiana wielkości lub kształtu piersi,
- zaczerwienienie, obrzęk i zgrubienie skóry na piersi,
- owrzodzenie w okolicy brodawki,
- zwiększenie napięcia skóry piersi,
- ból piersi lub jej okolicy,
- obrzęk ręki,
- powiększenie pachowych węzłów chłonnych i guzki pod pachą,
- wyciek z brodawki.
USG czy mammografia?
Wczesne wykrywanie raka umożliwiają badania obrazowe. Podstawową metodą przesiewową jest mammografia zalecana co dwa lata w wieku 45-74 lat. Mammografię można wykonać bezpłatnie i bez skierowania w ramach Programu Przesiewowych Badań Profilaktycznych – Programu Profilaktyki Raka Piersi, także w szpitalu LUX MED Onkologia.
Badanie USG, choć nie jest badaniem przesiewowym, stanowi ważne uzupełnienie mammografii. To nieinwazyjne badanie, powszechnie stosowane w diagnostyce chorób piersi, pozwala na dokładną ocenę struktury piersi, przewodów mlecznych, tkanki łącznej oraz węzłów chłonnych w dołach pachowych.
USG piersi to podstawowa metoda diagnostyczna, zalecana w następujących przypadkach:
- u młodych kobiet z gęstą, gruczołową budową piersi, gdzie mammografia może być mniej czuła,
- u kobiet ciężarnych i karmiących piersią, ponieważ jest to metoda bezpieczna i nieinwazyjna, w przeciwieństwie do mammografii,
- w diagnostyce powiększonych węzłów chłonnych pachowych,
- w różnicowaniu zmian litych i torbielowatych – USG piersi pozwala na dokładną ocenę gęstych tkanek gruczołowych, umożliwia różnicowanie zmian litych od torbielowatych, obrazuje przewody wyprowadzające oraz pozwala na ocenę dołów pachowych i węzłów chłonnych znajdujących się w ich obrębie.
Profilaktyka raka piersi – samobadanie
Zapobieganie nowotworom piersi jest kluczowe. Rak piersi we wczesnym stadium zwykle przebiega bezobjawowo. Na tym etapie może zostać wykryty podczas samokontroli lub badania lekarskiego jako twardy guz w piersi. Inne objawy często pojawiają się dopiero w późniejszych stadiach choroby, gdy rokowania są gorsze. Dlatego tak ważna jest edukacja kobiet na temat regularnego, samodzielnego badania piersi w celu wykrycia ewentualnych guzków lub innych niepokojących zmian wyczuwalnych w dotyku.
Jak samodzielnie badać piersi?
Kobiety od 20. roku życia powinny regularnie przeprowadzać samobadanie piersi raz w miesiącu. Najlepiej robić to w tej samej fazie cyklu miesiączkowego, czyli 3-5 dni po miesiączce. Kobiety, które nie miesiączkują, powinny wykonywać badanie w tym samym dniu każdego miesiąca.
Podczas badania należy delikatnie uciskać pierś i przesuwać po niej opuszki palców, wykonując ruchy okrężne, od góry w dół oraz na boki. Jeśli podczas samobadania pacjentka wykryje jakąkolwiek niepokojącą zmianę, konieczna jest konsultacja z lekarzem i pogłębiona diagnostyka w celu potwierdzenia lub wykluczenia zmian nowotworowych.
Profilaktyka nowotworowa u lekarza
W ramach profilaktyki warto regularnie odwiedzać lekarza, zwłaszcza w październiku – miesiącu świadomości raka piersi. Badanie lekarskie podczas wizyty kontrolnej u lekarza rodzinnego lub ginekologa jest ważnym elementem profilaktyki raka piersi. Wczesne wykrycie zmian może sprawić, że będą one w stu procentach uleczalne!
W przypadku podejrzenia nowotworu piersi warto skorzystać z diagnostyki prowadzonej przez chirurgów onkologów oraz ginekologów onkologów.
Inne badania pomagające wykryć raka piersi
Jeśli w badaniu mammograficznym lub USG wykryte zostaną zmiany, wykonuje się badania uzupełniające.
USG piersi z oceną dołów pachowych
Podczas tego badania przeprowadzana jest w niektórych przypadkach biopsja cienko- i gruboigłowa oraz punkcja torbieli. Pobrany materiał poddaje się badaniu histopatologicznemu. [3]
Elastografia
Elastografia to badanie ultrasonograficzne pozwalające ocenić twardość guza. W przypadku wątpliwości przeprowadzane są bardziej szczegółowe badania – mammografia ze wzmocnieniem kontrastowym (spektralna), mammografia z tomosyntezą lub rezonans magnetyczny.
Test na obecność BRCA1 i BRCA2
Jeśli w rodzinie pacjentki występował rak piersi, zwłaszcza przed 40. rokiem życia, lub rak jajnika, wskazany jest test molekularny na obecność mutacji genetycznych BRCA 1 i BRCA 2. Testy przeprowadza się również przy rozpoznaniu nowotworu piersi w badaniu obrazowym, przed rozpoczęciem leczenia przeciwnowotworowego.
Jak zapobiec rakowi piersi?
Profilaktyka raka piersi to także, a może przede wszystkim, eliminacja czynników ryzyka, na które możemy mieć wpływ (dieta, aktywność fizyczna). W ramach profilaktyki raka piersi wymienia się dietę uwzględniającą ubogotłuszczowe produkty mleczne i źródła wapnia oraz witaminę D. [3]
Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) 30% nowotworów można uniknąć, stosując się do kilku wytycznych. Rozwojowi nowotworu piersi może zapobiec:
- przedłużone karmienie piersią,
- regularna aktywność fizyczna,
- kontrola wagi,
- unikanie spożywania alkoholu,
- niepalenie wyrobów tytoniowych i unikanie narażenia na dym tytoniowy,
- unikanie długotrwałego stosowania hormonów (w tym antykoncepcji hormonalnej),
- unikanie nadmiernej ekspozycji na promieniowanie.
Aby umówić się na konsultację w poradni onkologicznej LUX MED Onkologia lub umówić badanie obrazowe piersi (mammografię lub USG) wystarczy zadzwonić pod numer: +22 430 87 00. Jeśli lekarz wystawił skierowanie do poradni chirurgii onkologicznej, zadzwoń: 22 430 87 02 – to linia dedykowana Pacjentkom i Pacjentom ze skierowaniem na NFZ do chirurga onkologicznego.
Diagnostykę i leczenie realizujemy bezpłatnie w ramach NFZ. Więcej informacji na stronie onkologia.luxmed.pl.
