Nowotwór złośliwy pęcherza moczowego (rak pęcherza moczowego) plasuje się w pierwszej dziesiątce chorób nowotworowych występujących u osób w podeszłym wieku. Zwykle jest diagnozowany u pacjentów powyżej 80. roku życia (większość przypadków stanowią mężczyźni), ale może pojawić się w każdym przedziale wiekowym. Zgodnie z danymi Krajowego Rejestru Nowotworów 2021 roku w Polsce na ten nowotwór zachorowało 7000 osób, z czego aż 5300 przypadków odnotowano wśród mężczyzn.
Bardzo ważnym czynnikiem mającym wpływ na skuteczność leczenia raka pęcherza moczowego jest wczesne rozpoznanie choroby i wdrożenie odpowiedniej terapii. W tym artykule wyjaśniamy, jakie objawy mogą wskazywać na rozwój raka pęcherza, jakie czynniki ryzyka mogą sprzyjać pojawieniu się zmian chorobowych i na czym polega leczenie.
W LUX MED Onkologia leczymy raka pęcherza w ramach NFZ. Leczenie chirurgiczne nowotworu złośliwego pęcherza prowadzimy w Szpitalu św. Elżbiety, leczenie zachowawcze w Szpitalu Fieldorfa i Szpitalu Szamocka. Osoby z tym rozpoznaniem zapraszamy do kontaktu pod numerem infolinii: 22 430 87 00 (pon.-pt. 7:00-20:00) lub wysłanie formularza kontaktowego.
Czym jest nowotwór złośliwy pęcherza moczowego?
Nowotwór złośliwy pęcherza moczowego (rak pęcherza moczowego) to choroba polegająca na namnażaniu się nieprawidłowych komórek (tzw. komórek rakowych) w obrębie pęcherza moczowego. We wczesnych stadiach zmiany są ograniczone jedynie do pęcherza moczowego, w zaawansowanej fazie zwykle pojawiają się przerzuty, także do odległych narządów.
Wśród pacjentów ze zdiagnozowaną chorobą przeważają mężczyźni – nowotwór złośliwy pęcherza moczowego występuje wśród nich trzykrotnie częściej niż u kobiet [1]. Większość przypadków zachorowań dotyczy osób po 80. roku życia, ale w grupie ryzyka znajdują się mężczyźni już po ukończeniu 45 lat.
Nowotwór złośliwy pęcherza moczowego ma różne typy morfologiczne (histologiczne). Wyróżnia się następujące rodzaje raka pęcherza moczowego
- Rak z nabłonka przejściowego (TCC) – jest to najczęstszy typ, który stanowi ok. 90% wszystkich nowotworów złośliwych pęcherza moczowego [2].
- Rak gruczołowy (inaczej gruczolakorak) pęcherza moczowego, który może pojawić się nawet wiele lat po radioterapii lub w wyniku nawracających infekcji pęcherza [2].
- Rak płaskonabłonkowy (SCC) – jest to najbardziej agresywny typ raka pęcherza moczowego.
W zależności od typu zmian nowotworowych wdrażana jest odpowiednia metoda leczenia, dlatego bardzo ważna jest dokładna diagnostyka na wczesnym etapie. Nowotwór złośliwy pęcherza moczowego może mieć cztery stopnie zaawansowania, które ocenia się w systemie TNM na podstawie badań określających głębokość naciekania ściany pęcherza, zajęcie węzłów chłonnych oraz stwierdzających obecność lub brak przerzutów [1]. Stopień zaawansowania choroby to kolejny kluczowy czynnik doboru właściwej metody i ścieżki leczenia. Badania diagnostyczne wykonuje się również w trakcie leczenia, by monitorować efekty terapii oraz po zakończeniu leczenia, aby w porę wykryć nawrót choroby.
Czynniki zwiększające ryzyko zachorowania na nowotwór złośliwy pęcherza moczowego
Medycyna nie dysponuje obecnie wiedzą na temat dokładnych przyczyn rozwoju raka pęcherza. Przyjmuje się jednak, że są określone czynniki ryzyka, które zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia zmian nowotworowych w tym narządzie. Należą do nich:
- palenie tytoniu,
- ekspozycja na toksyczne substancje chemiczne,
- narażenie na czynniki drażniące śluzówkę pęcherza,
- często nawracające zapalenie pęcherza moczowego,
- wady wrodzone pęcherza moczowego i zaburzenia genetyczne.
Nowotwór złośliwy pęcherza moczowego – objawy
W przypadku nowotworu złośliwego pęcherza moczowego objawem występującym najczęściej i skłaniającym pacjenta do wizyty u lekarza jest pojawienie się w moczu krwi [1]. U niektórych pacjentów ilość krwi w moczu może być jednak śladowa i niezauważalna gołym okiem, dlatego każdej osobie dorosłej zaleca się profilaktyczne wykonywanie badania ogólnego moczu raz w roku – badanie to wykrywa również mikroskopowy krwinkomocz. Krwiomocz spowodowany rakiem pęcherza może występować sporadycznie i powtarzać się nawet w odstępie kilku miesięcy [1]. Czasami może towarzyszyć mu gorączka oraz ból w dole brzucha.
Do rzadziej obserwowanych objawów mogących wskazywać na raka pęcherza należą częste oddawanie moczu (częstomocz), ból i pieczenie w czasie mikcji, parcie na mocz, zatrzymanie moczu (będące skutkiem wzrostu guza) i uczucie, że pęcherz nie został całkowicie opróżniony [1]. Dolegliwości te mogą być jednak związane z wieloma innymi chorobami układu moczowego, dlatego konieczna jest dokładna diagnostyka.
W zaawansowanym stadium raka pęcherza moczowego mogą wystąpić poważne trudności w oddawaniu moczu oraz bóle w innych częściach ciała, co zwykle jest wynikiem przerzutów.
W przypadku jakiegokolwiek niepokojącego objawu ze strony układu moczowego, należy zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu, który w racie potrzeby może pokierować pacjenta do poradni urologicznej. W LUX MED Onkologia prowadzimy poradnię urologiczną w Szpitalu św. Wincentego oraz w Szpitalu św. Elżbiety.
Nowotwór złośliwy pęcherza moczowego – metody diagnostyki
Przy podejrzeniu raka pęcherza moczowego lekarz wykonuje badanie per rectum oraz zleca badania obrazowe: USG jamy brzusznej, tomografię komputerową, urografię, rezonans magnetyczny oraz RTG klatki piersiowej i scyntygrafię kości w celu wykluczenia przerzutów.
Najczęściej stosowaną metodą diagnostyczną przy podejrzeniu nowotworu pęcherza moczowego jest cystoskopia, czyli wziernikowanie pęcherza, które zwykle wykonuje się w znieczuleniu miejscowym lub dożylnym. W czasie cystoskopii można pobrać wycinki, co pozwala na histopatologiczne zbadanie zmian [1].
Badania te mają na celu nie tylko potwierdzenie wstępnej diagnozy, ale także określenie stopnia zaawansowania choroby, co jest konieczne do ustalenia najlepszego dla danego pacjenta sposobu leczenia.
Nowotwór złośliwy pęcherza moczowego – metody leczenia i rokowania
Nowotwór złośliwy pęcherza moczowego leczy się najczęściej operacyjnie. Zabieg polega na usunięciu zmian wraz z okolicznymi zdrowymi tkankami. Metodą pierwszego wyboru przy diagnozie raka pęcherza moczowego jest elektroresekcja przezcewkowa (TURBT, ang. transurethral resection of bladder tumor), która polega na wycięciu zmiany narzędziem wprowadzonym przez cewkę moczową [1]. Zabieg ten wykonuje się w znieczuleniu przewodowym lub ogólnym. Po zabiegu stosuje się leczenie uzupełniające, które zwykle obejmuje jednorazowe podanie leków w postaci wlewki do pęcherza.
W przypadku większego zaawansowania choroby w leczeniu raka pęcherza moczowego zastosowanie ma rozszerzona terapia uzupełniająca, która polega na chemioterapii dożylnej.
U niektórych pacjentów ze względu na rozmiar i stopień zaawansowania zmian koniecznością jest usunięcie całego pęcherza moczowego wraz z okolicznymi narządami – prostatą i nasieniowodami u mężczyzn lub jajnikami, macicą i częściowo waginą u kobiet [3]. Jeśli taki zabieg nie jest możliwy lub gdy wystąpiły przerzuty do innych narządów lub/i do węzłów chłonnych, stosuje się chemioterapię oraz radioterapię [1].
Możliwe jest również leczenie poprzez zastosowanie terapii celowanej oraz immunoterapii, czyli metody polegającej na stymulowaniu układu odpornościowego pacjenta do walki z nowotworem [3].
W przypadku usunięcia pęcherza moczowego w czasie operacji tworzony jest alternatywny sposób gromadzenia moczu i usuwania go z organizmu. W badaniach klinicznych testowane są także nowe metody terapii nowotworu złośliwego pęcherza moczowego. Plan leczenia ustalany jest indywidualnie dla każdego pacjenta, a pod uwagę brane są kwestie takie jak stadium i rozmiar guza oraz ogólny stan zdrowia danej osoby [3].
Rokowania przy nowotworze złośliwym pęcherza zależą głównie od stopnia zaawansowania choroby w momencie diagnozy. Jeśli leczenie wymaga usunięcia pęcherza moczowego, szacunkowa szansa na przeżycie kolejnych 5 lat wynosi 20%, natomiast leczenie podjęte we wczesnym stadium choroby zwiększa szanse do 70% [1]. Po leczeniu konieczne są regularne badania kontrolne w celu wczesnego wykrycia ewentualnej wznowy.
