Rak jajnika co roku diagnozowany jest u ponad 3000 Polek. Najwięcej zachorowań notuje się po 50. roku życia. Nowotwór ten nazywany jest „cichym zabójcą”, bo daje nieswoiste objawy, które często zamiast z ginekologiem są konsultowane z lekarzem pierwszego kontaktu lub gastrologiem. Na jakie symptomy należy zwrócić uwagę i na czym polega diagnostyka raka jajnika?
Rak jajnika to piąty najczęściej występujący nowotwór złośliwy u kobiet. Objawy, jakie daje nowotwór, mogą być mylące, co często odsuwa w czasie rozpoznanie raka i rozpoczęcie leczenia.
Z tego względu warto wiedzieć, jakie symptomy mogą wskazywać na rozwijającą się chorobę nowotworową i na czym polega diagnostyka w kierunku raka jajnika. Odpowiadamy na 10 najczęstszych pytań pojawiających się w kontekście diagnostyki raka jajnika.
1. Jakie objawy mogą wskazywać na raka jajnika? Co z miesiączkami?
Objawy raka jajnika to często problemy żołądkowo-jelitowe. Uczucie pełności występujące już po niewielkim posiłku, wzdęcia, zmiany rytmu wypróżnień, bóle brzucha to jedne z pierwszych objawów raka jajnika. Mogą im towarzyszyć również nieregularne cykle miesiączkowe lub nieprawidłowe krwawienia z dróg rodnych. W przypadku zaawansowanej postaci tego nowotworu może powiększać się obwód brzucha, co wskazuje na wodobrzusze.
2. Jaki lekarz diagnozuje raka jajnika?
Objawy ze strony przewodu pokarmowego zwykle są bagatelizowane. Dopiero jeśli nie ustępują i trwają kilka tygodni czy miesięcy są powodem do szukania pomocy. Pierwszą osobą, do której zgłaszają się pacjenci jest lekarz rodzinny, a następnie gastrolog czy chirurg. Bardzo często dopiero po wykonaniu badań obrazowych okazuje się, że w podbrzuszu czy w jamie brzusznej jest guz, który wymaga dalszej diagnostyki ginekologicznej.
Do poradni ginekologicznej nie potrzeba skierowania. Badanie ginekologiczne oraz badanie ultrasonograficzne przezpochwowe to niezbędne elementy diagnostyki w przypadku guzów miednicy mniejszej, czy jamy brzusznej.
3. Czy cytologia wykryje raka jajnika?
Cytologia to badanie przesiewowe w kierunku raka szyjki macicy. Za pomocą specjalnej szczoteczki pobierane są komórki z zewnętrznej części szyjki macicy oraz z kanału szyjki macicy. Następnie podlegają one ocenie i w przypadku nieprawidłowości wskazana jest dalsza diagnostyka i leczenie. Metoda ta nie wykryje jednak raka jajnika, w którego diagnostyce konieczne są badania obrazowe oceniające obecność guzów jajnika, miednicy mniejszej czy jamy brzusznej. W ramach profilaktyki raka jajnika zalecana jest wizyta kontrolna oraz badanie ginekologiczne przynajmniej raz w roku.
4. Czy torbiel jajnika może przekształcić się w raka? Jak monitorować torbiele?
Torbiele jajnika to zmiany wypełnione płynem powstałe w tkance jajnikowej. Mogą mieć charakter czynnościowy wynikający z przemian hormonalnych w trakcie cyklu miesiączkowego, ale mogą też być niezależne hormonalnie. Jeżeli zmiana w obrębie jajnika ma składniki lite wówczas nazywana jest guzem.
Wskazania do leczenia operacyjnego zależne są od wieku pacjentki, jej planów rozrodczych, charakteru guza i oceny jego złośliwości.
W diagnostyce guzów jajnika stosujemy markery nowotworowe, w tym CA125 i HE4 oraz wykonujemy badania obrazowe, czyli tomografię komputerową jamy brzusznej i miednicy mniejszej oraz rezonans magnetyczny miednicy mniejszej.
Torbiele czynnościowe, ze względu na zmienność w trakcie cyklu miesiączkowego mogą być obserwowane po miesiączce w kolejnych cyklach. W przypadku pozostałych zmian ewentualna obserwacja zależy indywidualnie od danego przypadku i powinna zawsze odbywać się po konsultacji u ginekologa lub ginekologa onkologa.
W przypadku torbieli endometrialnych i zaawansowanej endometriozy istnieje zwiększone ryzyko rozwoju raka jasnokomórkowego jajnika, stąd pacjentki te powinny pozostawać pod ścisłą kontrolą ginekologiczną.
5. Czy podwyższony poziom CA 125 może oznaczać raka jajnika?
CA125 to marker nowotworowy, który wykorzystywany jest w diagnostyce guzów jajnika, miednicy mniejszej czy jamy brzusznej. W większości przypadków podwyższone wartości tego markera wskazują na wysokie prawdopodobieństwo raka jajnika, które ostatecznie jest potwierdzane w badaniu histopatologicznym po wycięciu guza.
Wartość markera CA125 może być podwyższona również w przypadku guzów jajnika o charakterze niezłośliwym, endometriozy, mięśniaków macicy, także w przebiegu innych chorób nowotworowych, np. raka trzustki, raka płuc czy raka jelita grubego. Co ciekawe, poziom CA125 może być podwyższony w stanach fizjologicznych np. w czasie miesiączki czy ciąży. Marker powinien być wykonywany tylko z powodu wskazań medycznych na zlecenie lekarza.
6. Czy USG przezpochwowe wykryje raka jajnika?
USG transwaginalne to badanie oceniające narząd rodny kobiety. W trakcie badania opisywany jest trzon macicy wraz z szerokością błony śluzowej macicy (endometrium), a także przydatki, czyli jajowody i jajniki po obu stronach. W przypadku stwierdzenia zmian w lokalizacji jajnika, czy jajowodu stosowana jest specjalna klasyfikacja, by ocenić charakter zmiany (łagodna lub złośliwa), klasyfikacja ultrasonograficzna wg grupy IOTA (International Ovarian Tumor Analysis).
7. Jakie badanie ostatecznie potwierdza raka jajnika?
Rak jajnika to nowotwór złośliwy ostatecznie potwierdzany tylko na podstawie wyniku histopatologicznego. W przypadku guza jajnika można wysnuć tylko podejrzenie raka jajnika, ale nie ostateczne rozpoznanie.
8. Jakie badanie może określić predyspozycję genetyczną do raka jajnika?
Rak jajnika może mieć podłoże genetyczne. Kobiety, u których wykryto mutację genu BRCA1, mogą mieć o 40 procent wyższe ryzyko wystąpienia nowotworu jajnika do 70. roku życia. Mutacje w genie BRCA2 mogą zwiększać ryzyko raka jajnika o 27 procent. Każda pacjentka z rozpoznaniem raka jajnika kierowana jest do poradni genetycznej, aby wykonać oznaczenie z krwi w kierunku mutacji, a także wykonywane są mutacje z guza jajnika pobranego w trakcie operacji. Określenie występowania mutacji genetycznych jest istotne nie tylko w perspektywie rodziny pacjentki i ryzyka zachorowania członków rodziny, ale także daje szerszy wachlarz nowych terapii, które mogą być stosowane u pacjentek z potwierdzonymi mutacjami.
9. Kiedy zgłosić się do ginekologa onkologa?
Każdy podejrzany guz jajnika lub guz miednicy mniejszej powinien być leczony chirurgicznie w ośrodkach wyspecjalizowanych w ginekologii onkologicznej z odpowiednim zapleczem diagnostyczno-patomorfologicznym. Szczególnie istotna jest tutaj możliwość wykonania badania śródoperacyjnego, które pozwala na rozszerzenie zakresu operacji w przypadku potwierdzenia złośliwego charakteru guza. Ginekolog onkolog na podstawie ostatecznego badania histopatologicznego kwalifikuje do leczenia uzupełniającego, jeżeli takie jest wskazane.
10. Kiedy do onkologa w przypadku raka jajnika?
W przypadku podejrzenia raka jajnika pacjentka powinna zgłosić się do ginekologa onkologa i ośrodka zajmującego się leczeniem tego nowotworu. Chemioterapia to leczenie systemowe polegające na podawaniu leków cytostatycznych w określonych odstępach czasowych. Kwalifikacja do tego typu postępowania zależy od wyniku histopatologicznego po operacji. W przypadku zaawansowanych stadiów choroby, gdzie radykalne (całkowite) wycięcie wszystkich zmian nie jest możliwe, leczeniem pierwszego rzutu może być chemioterapia, czyli leczenie systemowe prowadzone przez onkologa klinicznego lub ginekologa onkologa.
W LUX MED Onkologia diagnozujemy i leczymy raka jajnika w ramach umów z Narodowym Funduszem Zdrowia. Dotyczy to także leczenia chirurgicznego. W przypadku rozpoznania raka jajnika zapraszamy do kontaktu z Koordynatorką Nowotworów Ginekologicznych pod numerem: 722 218 928 lub za pomocą poniższego formularza kontaktowego.
Szybka diagnostyka raka jajnika zwiększa szanse pacjentki na wcześniejsze rozpoczęcie leczenia. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek niepokojących objawów – krwawień, bólów brzucha, problemów z wypróżnieniami, bólów miednicy – należy zgłosić się do ginekologa.
