Badanie urodynamiczne jest przydatne w diagnostyce zaburzeń czynności pęcherza i cewki moczowej. Dzięki niemu ocena pracy dolnych dróg moczowych jest obiektywna i dokładna, a podjęcie decyzji o wyborze sposobu leczenia właściwe. Z tego artykułu dowiesz się, na czym polega badanie urodynamiczne, jakie testy wchodzą w jego zakres, w jakim celu się je wykonuje oraz kto przeprowadza badanie. Omówiona zostanie również częsta przypadłość jaką jest nietrzymanie moczu oraz w jaki sposób badanie urodynamiczne może pomóc w diagnozowaniu jej przyczyn i leczeniu.
Badania urodynamiczne wykonujemy w ramach NFZ oraz komercyjnie w LUX MED Szpital św. Elżbiety. W ramach NFZ konieczne jest skierowanie od lekarza specjalisty (np. ginekolog/urolog) lub ze szpitala. Umawianie badania pod numerem 22 120 20 37 (pon.-czw. 7:30-19:00, pt. 7:30-18:00).
Czym jest i na czym polega badanie urodynamiczne?
Badanie urodynamiczne ma na celu ocenę przepływu moczu i dynamikę pracy pęcherza moczowego. Za pomocą testów urodynamicznych można określić ciśnienie w pęcherzu moczowym, gdy jest on wypełniany, oraz dokładnie zmierzyć zmiany wartości ciśnienia w pęcherzu podczas oddawania moczu. Pozwala to określić, w jakim stopniu pęcherz moczowy jest w stanie utrzymać mocz i jak przebiega jego opróżnianie. Testy urodynamiczne umożliwiają również wykrycie nadaktywnych skurczów pęcherza moczowego, które mogą powodować mimowolny wyciek moczu, oraz ocenić działanie dolnych dróg moczowych – pęcherza moczowego, zwieracza i cewki moczowej [1].
Badanie przeprowadza się, wprowadzając do pęcherza Pacjenta poprzez cewkę moczową dwa cewniki (lub jeden dwubieżny): za pomocą jednego z nich napełnia się pęcherz roztworem fizjologicznym soli, drugi z cewników służy do rejestracji ciśnień przy wypełnianiu pęcherza i w czasie oddawania moczu [1]. Wprowadzanie cewników nie jest bolesne, ale może być związane z dyskomfortem, dlatego wstępnie podaje się żel znieczulający do cewki moczowej. W niektórych przypadkach w czasie badania urodynamicznego stosuje się również specjalne elektrody, przyklejane do skóry, które monitorują pracę mięśni krocza w czasie mikcji. Pęcherz powinien być na wstępnym etapie badania pełny, tak by móc obserwować zmiany ciśnienia wewnątrz w czasie mikcji. Przed badaniem urodynamicznym lekarz zaleca również standardowo, wykonanie posiewu moczu. Stosuje się zwykle, jako wstępny etap badania, pomiar przepływu cewkowego – jest to nieinwazyjne badanie, które polega na oddaniu moczu do specjalnego urządzenia [1].
Wskazania, czyli kiedy przeprowadza się testy urodynamiczne?
Testy urodynamiczne są ważnym narzędziem w diagnozowaniu objawów z dolnych dróg moczowych. Są traktowane jako test przesiewowy przy podejrzeniu zaburzeń czynności pęcherza i cewki moczowej [1]. Najczęściej tego rodzaju badanie przeprowadza się u pacjentów z nietrzymaniem moczu i częstomoczem (zbyt dużą ilością mikcji w ciągu dnia, czasem także w nocy). Wskazaniem do badania urologicznego są również zbyt długi czas mikcji (oddawania moczu), uczucie parcia na pęcherz połączone z nagłą potrzebą oddania moczu, zbyt rzadkie oddawanie moczu, oddawanie moczu w sposób przerywany (porcjami) i niemożność całkowitego opróżnienia pęcherza podczas mikcji. Badanie urodynamiczne zalecane jest przy problemach z oddawaniem moczu u mężczyzn związanych z chorobami i przerostem gruczołu krokowego, zaś u kobiet głównie przy wysiłkowym i naglącym nietrzymaniu moczu. Za pomocą tego badania można określić przyczynę dolegliwości i dokładnie monitorować pracę pęcherza moczowego oraz okolicznych struktur odpowiedzialnych za kontrolowanie mikcji i prawidłowe oddawanie moczu.
Główne grupy chorych mających wskazanie do diagnostyki urodynamicznej są następujące:
- Pacjenci, u których zaburzenia czynności pęcherza są wtórne do chorób lub urazów układu nerwowego (chorzy na stwardnienie rozsiane, z przepukliną oponowo-rdzeniową lub po urazach kręgosłupa i rdzenia kręgowego).
- Kobiety z wysiłkowym nietrzymaniem moczu i nietrzymaniem moczu przy uczuciu parcia. Stanowią one największą grupę chorych poddawanych diagnostyce urodynamicznej.
- Mężczyźni z nietrzymaniem moczu po zabiegach na sterczu (całkowite usunięcie stercza z powodu nowotworu, częściowe usunięcie stercza – gruczolaka stercza z powodu łagodnego rozrostu: przezcewkowa elektroresekcja lub adenomektomia).
- Kobiety i mężczyźni z objawami nadaktywności pęcherza (częstym oddawaniem moczu, naglącymi parciami i nietrzymaniem moczu).
- Mężczyźni z objawami łagodnego rozrostu stercza, u których nie wszystkie wartości mierników mikcji kwalifikują do leczenia zabiegowego, lub chorzy kwalifikowani do operacji stercza, którzy sami bądź ich lekarz chcą przewidzieć wynik zabiegu.
- Pozostali chorzy, u których problemem klinicznym pozostaje nietrzymanie moczu lub niemożność dobrego opróżnienia pęcherza (znaczne zaleganie moczu w pęcherzu po mikcji) [2].
Kto wykonuje badanie urodynamiczne?
Badanie urodynamiczne zwykle wykonuje lekarz, ale może przeprowadzić je również pielęgniarka pod nadzorem lekarza. Wyniki interpretowane są przez lekarza urologa, który na ich podstawie stawia wstępną diagnozę i ewentualnie kieruje Pacjenta na dodatkowe badania.
Jak się przygotować do badania urodynamicznego?
Testy urodynamiczne przeprowadza się, rozpoczynając od uroflowmetrii, czyli naturalnego oddawania moczu do urządzenia pomiarowego po wypełnieniu pęcherza. Przygotowania należy rozpocząć już rano w dniu badania. Jeśli badanie wyznaczone jest na godziny przedpołudniowe, rano należy oddać mocz i wypróżnić się, a następnie zjeść lekkostrawne śniadanie (nie należy być na czczo) i wypić około pół litra płynów (najlepiej wody, można też wypić niezbyt mocną herbatę). Od tego czasu aż do badania należy powstrzymać się od oddawania moczu, tak aby pęcherz był całkowicie wypełniony. Jeśli badanie wyznaczone jest na godziny popołudniowe, należy pamiętać, by od ostatniej mikcji upłynął wystarczająco długi czas, aby pęcherz ponownie się napełnił – zwykle jest to około 4 godzin. Przed badaniem zaleca się zjeść lekkostrawny posiłek, należy też wypić około pół litra wody.
Nietrzymanie moczu a badania urodynamiczne
Najczęstszym wskazaniem do badania urodynamicznego jest nietrzymanie moczu, czyli inkontynencja. Jest to częsta dolegliwość, dotycząca zarówno kobiet, jak i mężczyzn, choć częściej diagnozuje się ją u pań. Polega na mimowolnym oddawaniu moczu – całkowitym lub częściowym opróżnianiu pęcherza niezależnie od woli pacjenta. Wyróżnia się naglące nietrzymanie moczu, zwykle połączone z uczuciem parcia na pęcherz, wysiłkowe nietrzymanie moczu, które pojawia się przy czynnościach angażujących jamy brzusznej, takich jak kichanie, kasłanie, śmiech czy podnoszenie cięższych przedmiotów, oraz postać mieszaną tego schorzenia.
Jest wiele możliwych przyczyn nietrzymania moczu. Nieprawidłowość może pojawić się na różnych etapach pracy dróg moczowych i z różnych powodów. Najczęstszą postacią inkontynencji jest wysiłkowe nietrzymanie moczu spowodowane osłabieniem mięśni i więzadeł przepony dna miednicy, których wzmocnienie mają na celu ćwiczenia Kegla [3]. Może mieć ono wiele przyczyn. Zwykle siła mięśniowa słabnie wraz z wiekiem, dlatego wysiłkowe nietrzymanie jest częstą przypadłością wśród seniorów – szacuje się, że dotyczy aż połowy kobiet w wieku powyżej 80 lat i około jednej trzeciej mężczyzn w tym wieku [4]. Kłopotom z trzymaniem moczu sprzyja również u kobiet menopauza oraz ciąże i porody siłami natury, które osłabiają mięśnie Kegla, u mężczyzn choroby gruczołu krokowego (prostaty), zaś u obu płci otyłość, skłonność do zaparć, dieta uwzględniająca potrawy i napoje moczopędne, nadużywanie alkoholu oraz przyjmowanie niektórych leków [4].
Nietrzymanie moczu jest częstym powikłaniem po operacjach usunięcia prostaty i po operacjach ginekologicznych. Może być również spowodowane chorobami układu nerwowego (choroba Parkinsona, stwardnienie rozsiane), których konsekwencją jest niekontrolowany odruch opróżniania pęcherza [4]. Naglące nietrzymanie moczu jest częstą dolegliwością u kobiet w ciąży, może też wskazywać na stany zapalne pęcherza moczowego.
Badanie urodynamiczne to sposób, aby ocenić pracę dolnego piętra układu moczowego, dzięki czemu można dokładnie zdiagnozować przyczynę nietrzymania moczu i wdrożyć właściwe leczenie.
Fizjoterapia urologiczna a badania urodynamiczne
Fizjoterapia albo rehabilitacja urologiczna to leczenie uzupełniające, które polega na stosowaniu zabiegów i ćwiczeń, które pozwalają zmniejszyć zaburzenia w pracy pęcherza moczowego oraz mięśni odpowiedzialnych za kontrolowanie oddawania moczu. Takie leczenie można wdrożyć również zapobiegawczo, by minimalizować ryzyko dysfunkcji urologicznych występujących wraz z wiekiem – przede wszystkim wysiłkowego nietrzymania moczu.
Badania urodynamiczne dostarczają szczegółowych informacji na temat pracy pęcherza moczowego, dlatego są nieodzowne dla dokładnego określenia źródła problemów. Rehabilitacja urologiczna po, a szczególnie przed podstawowym leczeniem (na przykład operacyjnym) może dzięki temu być dostosowana do indywidualnych potrzeb danego pacjenta, co pozwala osiągać optymalne efekty.
