Nowotwór złośliwy jelita cienkiego jest dość rzadkim typem raka. Jego przyczyny nie są dokładnie znane współczesnej medycynie, a wczesne objawy bywają mylone z innymi stanami chorobowymi. Ze względu na umiejscowienie zmian nowotworowych problemem jest również w wielu przypadkach precyzyjna diagnostyka. Tymczasem sukces leczenia zależy od wczesnego wykrycia choroby i podjęcia właściwej terapii.
Nowotwory jelit leczymy w ramach NFZ w Szpitalu św. Wincentego oraz w Szpitalu św. Elżbiety. Zapraszamy ze skierowaniem do poradni chirurgii onkologicznej do umówienia konsultacji pod numerem: 22 430 87 02.
Wyjaśniamy, jakie są czynniki ryzyka rozwoju raka jelita cienkiego, jakie objawy mogą wskazywać na obecność zmian nowotworowych w tym odcinku przewodu pokarmowego oraz jakie metody stosuje się w diagnozowaniu i leczeniu nowotworów złośliwych jelita cienkiego.
Nowotwór złośliwy jelita cienkiego – epidemiologia
Nowotwory jelita cienkiego są rzadsze niż nowotwory jelita grubego, a raki jelita cienkiego, czyli nowotwory złośliwe, są bardzo rzadkim zjawiskiem [1]. Nowotwory jelita cienkiego stanowią 3–4% wszystkich nowotworów przewodu pokarmowego, a około 60% z nich ma charakter złośliwy [2]. Najczęściej diagnozowanymi zmianami w tym odcinku przewodu pokarmowego są nowotwory łagodne – mięśniaki, które zwykle nie dają objawów. Diagnozuje się je zazwyczaj przypadkowo, ale rosnąc, mogą powodować niedrożność przewodu pokarmowego lub wsunięcie jednej części jelita w drugą [1]. Wśród nowotworów złośliwych jelita cienkiego najczęściej diagnozuje się nowotwory nienabłonkowe, natomiast raki jelita cienkiego (nowotwory złośliwe pochodzące z nabłonka błony śluzowej jelita) to w Polsce zaledwie około 200 przypadków rocznie.
Czym jest nowotwór złośliwy jelita cienkiego?
Nowotwór złośliwy jelita cienkiego polega na pojawieniu się w tym odcinku przewodu pokarmowego zmian w tkankach, czyli zmutowanych komórek, które szybko i agresywnie się namnażają, tworząc guzy. Nowotwór złośliwy jelita cienkiego może powstać w dowolnym miejscu tego odcinka układu pokarmowego, a rokowania w dużej mierze zależą od lokalizacji zmian.
Jelito cienkie składa się z kilku części:
- dwunastnicy, do której dostarczana jest żółć z wątroby i sok trzustkowy z trzustki. W dwunastnicy zaczyna się proces trawienia. Jeśli w tym miejscu dochodzi do perforacji w wyniku zmian nowotworowych, żółć, sok trzustkowy i treści pokarmowe przedostają się do jamy brzusznej, co powoduje, że organizm „zaczyna sam siebie trawić” [1].
- jelita czczego, którego podstawową funkcją jest trawienie i które przechodzi w jelito kręte.
- jelita krętego, gdzie treść pokarmowa jest wchłaniana. Zmiany nowotworowe w tym odcinku jelita cienkiego nie powodują aż tak dramatycznych konsekwencji, ale ze względu na umiejscowienie są trudne do wykrycia za pomocą nieinwazyjnych metod diagnostycznych.
Nieleczony albo zbyt późno wykryty nowotwór złośliwy jelita cienkiego może dawać przerzuty do odległych narządów, takich jak jelito grube, żołądek, trzustka, pęcherz moczowy, prostata u mężczyzn, a u kobiet do jajników i macicy [2]. Często dochodzi też do wciągania w naciek nowotworowy narządów, które są zlokalizowane w pobliżu jelita cienkiego w jamie brzusznej i miednicy [1].
Wyróżnia się kilka typów nowotworów złośliwych jelita cienkiego:
- gruczolakoraka,
- chłoniaka,
- nowotwór zrębu układu pokarmowego (gastrointestinal stroma tumor – GIST),
- rakowiaka (carcinoid), należący do grupy nowotworów neuroendokrynnych (NET)
- przerzuty nowotworów złośliwych z innych organów.[3]
Nowotwór złośliwy jelita cienkiego – czynniki ryzyka
Konkretna przyczyna nowotworów złośliwych jelita cienkiego nie jest znana współczesnej medycynie. Trudno też jednoznacznie powiedzieć, jakie są czynniki ryzyka rozwoju choroby, a geneza powstawania nowotworów jelita cienkiego zawsze jest wieloczynnikowa [1]. Wśród czynników ryzyka nowotworów złośliwych jelita cienkiego można wymienić zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe (niewłaściwe odżywanie, palenie tytoniu, spożywanie alkoholu). Palenie tytoniu i spożywanie alkoholu są najczęściej wymieniane jako środowiskowe czynniki ryzyka rozwoju raka jelita cienkiego [2]. Z uwagi na uwarunkowania genetyczne na powstawanie zmian nowotworowych narażone są osoby z rodzin, w których występuje tendencja do zespołów polipowatości przewodu pokarmowego [2]. Nowotwory jelita cienkiego częściej dotykają również osoby, u których występują zmiany rakowe w innych narządach [2].
W niektórych przypadkach do rozwoju zmian nowotworowych o charakterze złośliwym w jelicie cienkim dochodzi po radioterapii narządów miednicy mniejszej: radioterapia uszkadza materiał genetyczny, a jeśli w polu naświetlania znajdzie się odcinek jelita cienkiego, może dojść do zwłóknienia i transformacji nowotworowej [1]. Do rozwoju zmian nowotworowych w jelicie cienkim mogą przyczyniać się również niektóre patologie, takie jak alergie, atopie czy nieswoiste zapalenie jelit. Z tego względu trudno w wielu przypadkach mówić o profilaktyce zachorowania: ważna jest odpowiednia dieta, ale na wiele czynników ryzyka nie mamy żadnego wpływu [1].
Nowotwór złośliwy jelita cienkiego – objawy
Nowotwory jelita cienkiego nie mają żadnych typowych dla tego rodzaju zmian objawów, zwłaszcza w pierwszym stadium choroby [2]. W większości przypadków wykrycie zmian o charakterze nowotworowym w jelicie cienkim jest przypadkowe [2]. Wyjątek stanowią guzy, które rosnąc, powodują niedrożność górnego odcinka przewodu pokarmowego. Do objawów mogących wskazywać na nowotwór jelita cienkiego należą:
- ból brzucha,
- uczucie pełności w nadbrzuszu,
- powtarzające się nudności i wymioty,
- utrata masy ciała niezwiązana z odchudzaniem,
- wzdęcia.
W niektórych przypadkach może pojawić się utajone krwawienie z przewodu pokarmowego [2]. W zaawansowanym stadium choroby przez powłoki jamy brzusznej można wyczuć ruchomy guz [2].
W miarę rozwoju choroby mogą pojawić się [3]:
- brak apetytu,
- anemia z powodu zaburzeń wchłaniania żelaza,
- uczucie zmęczenia,
- czarne, smoliste stolce,
- wymioty treścią przypominające fusy z kawy,
- żółtaczka,
- silny, falowo narastający ból brzucha.
Nowotwór złośliwy jelita cienkiego – diagnostyka
Niepokojące objawy należy zgłosić lekarzowi rodzinnemu, który po przeprowadzeniu z pacjentem wywiadu wystawi skierowanie na badania diagnostyczne w kierunku wykrycia zmian nowotworowych w jelicie cienkim. Zwykle są to badania krwi (morfologia), próby wątrobowe, elektrolity, marker CEA, badania moczu, badanie stolca na krew utajoną oraz badania obrazowe: prześwietlenie jelita cienkiego z zastosowaniem środka kontrastowego, USG jamy brzusznej i/lub tomografia komputerowa jamy brzusznej [2, 3].
Nowotwór złośliwy jelita cienkiego może pojawić się w dowolnym miejscu tego odcinka układu pokarmowego, a należy pamiętać, że u dorosłego człowieka jelito cienkie ma od 5 do 8 metrów. Z tego względu diagnostyka raka jelita cienkiego bywa utrudniona – metoda endoskopowa pozwala dotrzeć do niewielkiej części górnego lub dolnego odcinka jelita [1]. W diagnozowaniu nowotworów jelita cienkiego wykorzystywane są następujące metody badania:
- endoskopia górnego odcinka układu pokarmowego,
- kolonoskopia, za pomocą której można zajrzeć do części dolnego odcinka jelita cienkiego,
- metody radiologiczne,
- endoskopia kapsułkowa,
- laparoskopia i laparotomia – metody pozwalające zweryfikować trudne przypadki,
- tomografia komputerowa,
- rezonans magnetyczny.
Najbardziej miarodajna jest metoda kapsułkowa – kamerka pozwala zajrzeć do jelita cienkiego na całej jego długości i ocenić jego stan oraz wykryć ewentualne zmiany. Za pomocą tej metody nie można jednak pobrać wycinka do badania mikroskopowego, więc nie można postawić pewnego rozpoznania – weryfikacja histopatologiczna jest niemożliwa [1].
Jeśli badanie endoskopowe lub metoda kapsułkowa potwierdzi obecność zmian nowotworowych w jelicie cienkim, pacjent otrzymuje skierowanie do poradni chirurgii onkologicznej, gdzie przeprowadzane są poszerzone badania diagnostyczne i ustalany jest plan leczenia indywidualnie dostosowany do stanu zdrowia i potrzeb danego pacjenta.
Nowotwór złośliwy jelita cienkiego – metody leczenia
Nowotwory złośliwe jelita cienkiego leczy się poprzez resekcję zmienionego chorobowo odcinka jelita wraz ze spływem chłonki, czyli operacyjnie usuwa się naczynia, wzdłuż których przebiegają drogi chłonne wraz z węzłami chłonnymi. Należy przy tym pamiętać, że aby proces trawienia i wchłaniania pokarmów przebiegał sprawnie, konieczne jest przynajmniej pozostawienie dwóch metrów jelita cienkiego. Jeśli konieczne jest usunięcie większej części jelita cienkiego, poważnym problemem staje się zespół jelita krótkiego, który w znacznym stopniu upośledza podstawowe funkcje górnego odcinka układu pokarmowego, a nawet wręcz je uniemożliwia[1]. Po resekcji odcinka jelita cienkiego w niektórych przypadkach stosowane jest leczenie uzupełniające, zwykle chemioterapia [2], stosowanie specjalnych leków ukierunkowanych molekularnie lub radioterapia [3].
Pacjentów z rozpoznaniem nowotworu przewodu pokarmowego zapraszamy ze skierowaniem do poradni chirurgii onkologicznej na konsultację w ramach NFZ z doktorem Piotrem Hevelke do Szpitala św. Elżbiety. Umawianie wizyt w poradni chirurgii onkologicznej pod numerem: 22 430 87 02.
